بۆ ئالۆده‌بوویێن ب ماددەیێن بێھوشكەر چ رێگ بگرینە بەر؟!! (3 و دووماھی)
1 مانگ پێش ئێستا
عەلی ئیبراهیم
ئه‌گه‌ر هات و مه زانى ئێك ژ كوڕێن مه مادده‌يه‌كێ بێهوشكه‌ر
بكاردئينيت، ئه‌م دئ چكه‌ين؟ ل ده‌ستپێكێ دێ هه‌لويستێ ده‌وروبه‌رێن ئالۆده‌بووى
به‌ره‌ڤ ب تێكچوون و شكه‌ستنه‌كا ته‌مامڤه دچيت و نفرينكرنا هه‌رتشته‌كێ د ژيانێدا
و پشتى ڤێ چه‌ندێ، دێ قووناغا خۆڕاده‌ستكرنێ و ده‌ست ژێ به‌ردانێ هێت، ژبه‌ر كو هه‌بوونا
كوڕ يان كچه‌كا ئالۆده‌بووى يان ژى هه‌ر تاكه‌كێ خێزانێ دێ به‌لانسێ خێزانێ هه‌ژينیت،
لێ دڤێ ڕه‌وشێدا، دڤێت هه‌مى هه‌وڵدان بهێنه‌كرن كو ئێك ژ ئه‌ندامێن خێزانێ و
مالباتێ بەرەڤ كه‌ڤتن و ژناڤچوونێ نه‌چيت، ئه‌و موسيبه‌ته‌كا ڕاسته‌قينه‌يه بۆ هەر
خێزانه‌كێ، لێ ئه‌ڤ چه‌نده ناخوازيت ئه‌م ده‌ستان ژێ به‌رده‌ين.
ده‌ستپێكێ به‌رى چوونا ده‌ڤ نۆژدارى بۆ چاره‌سه‌ریيێ، دڤێت
وه‌ك شێوازێ نامه‌كێ بيت بۆ وژدانا ئالۆده‌بووى، نامه‌ك بيت ناڤه‌ڕۆكا وێ ئه‌و بيت
كو ئه‌م حه‌ز ژێ دكه‌ين، ژبه‌ر كو ڤيان گه‌له‌ك گرنگه دڤێت ئه‌م بۆ وى ب هه‌ر شێوازه‌كی
ده‌ربڕين، هه‌ر وه‌ك ئه‌م بێژينێ ئه‌گه‌ر تو به‌ردوام بووى ل سه‌ر ئه‌ڤێ چه‌ندێ، دێ
مرى و مه ئه‌ڤ چه‌نده نه‌ڤێت ژبه‌ر كو ئه‌م حه‌ز ژ ته دكه‌ين ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ نامه
گه‌هشته وژدانا ئالۆده‌بووى دێ دانوستاندن د گه‌ل هه‌بيت و ئه‌ڤ چه‌نده ده‌ستپێكه‌كا
دورسته و دڤێت ئه‌و ديوارێ بێده‌نگيیێ بكه‌ڤيت دڤێت ل دۆر بابەتێ ئالۆدەبوونا وی
دانوستاندنه‌كا ڕاست د گەل وی هه‌بيت و دڤێت ئه‌م ڕێكێ بده‌ينێ ئه‌و ژى باخڤيت و
ئه‌م ژ زمانێ گه‌فكرنێ دوير بكه‌ڤين و كه‌ربوكينێ ژێ نه‌ڕاكه‌ين و دڤێت ئه‌ڤ چه‌نده
نهێنى بيت د ناڤ خێزانێدا و ئه‌م به‌ربه‌لاڤ نه‌كه‌ين.
۱ـ چاڤدێريیه‌كا باش ژ لايێ بابیڤه سنێله‌كێ ژێ چێكه‌ت،
كو بشێت كۆنترۆلێ ل سه‌ر ده‌روونێ خۆ بكه‌ت و هه‌تا ڕاده‌كێ باش كۆنترۆلێ ل سه‌ر خۆ
و حه‌زێن خۆ بكه‌ت، ژبه‌ر كو ئازادیيه‌كا ته‌مام تشته‌كێ خرابه، هه‌روه‌سا دانا
پاره‌ى بێسنۆر ئێك ژ ئه‌گه‌رێن گرنگه.
۲ـ دڤێت خێزان هه‌ر وه‌ك تيمه‌كێ كار بكه‌ت و هه‌ركه‌سه‌كێ
د خێزانێدا ڕولێ خۆ هه‌بيت و ئه‌ڤ ڕوله ژ بۆ هندێيه كو ئارمانجێن گشتى يێن خێزانێ
ب ده‌ست خۆڤه بينيت و ئه‌ڤ چه‌نده يا گرنگه ژ بۆ دانوستاندنێ و چاره‌سه‌ركرنا
ئاريشان هه‌تا زارۆك ژى دڤێت هه‌ست پێ بكه‌ت ئه‌و يێ گرنگه د ناڤ خێزانێدا و ل سەر
هه‌مى ئه‌ندامێن خێزانێ پێدڤيیه ئه‌و د ناڤ هه‌ڤگرتنێدا بن و ئێك ده‌ست بن و
ئاريشا تاكه‌كێ خێزانێ ئاريشا هه‌ميان بيت.
۳ـ دڤێت د ناڤبه‌را ئه‌ندامێن خێزانێدا دانوستاندنه‌كا
باش و به‌ردوام هه‌بيت و ئه‌ڤ چه‌نده دێ د ناڤبه‌را واندا په‌يوه‌ندى و تێكه‌لیيه‌كا
باش چێ كه‌ت.
چاره‌سه‌رى ل دەڤ نۆژدارێ ده‌روونى.
دڤێت نۆژدارێ ده‌روونى هه‌ر د چاڤپێكه‌فتنا ئێكێدا، ئه‌ڤان هه‌مى تشتان ژ ئالۆده‌بووى بزانيت. ئه‌و
چ جۆره ده‌رمانى بكاردئينت؟ و چه‌ندێ بكاردئينيت؟ و ئه‌و ده‌مێن بكارئينيت و ئه‌و
د گه‌ل كيژ هه‌ڤالان بكاردئينيت؟ و ئه‌و كيژ هه‌ڤال بوو يێ كو ئه‌و پاڵداى ژ بۆ بكارئينانێ؟ ئه‌رێ ئه‌و جۆره‌كێ
بكاردئينيت يان ژى گه‌له‌ك جۆران بكاردئينيت؟ و چه‌ندێ د مه‌زيخيت؟ و ئه‌و پاران ژ
كيڤه دئينيت؟ ئه‌رێ وى پێکۆلا خۆڤه‌كێشانێ كريیه؟ ئه‌رێ كارتێكرنا وى ده‌رمانى چه‌ند بوو ل سه‌ر ته‌ركيزا وى و كارێ
وى و خواندنا وى؟ و چه‌ند ده‌مژمێران دبڕيت؟ و ئه‌و ل سه‌ر كارتێكرنا وى ده‌رمانى
په‌يوه‌ندى و كارتێكرنا ده‌رمانى ل سه‌ر شيانێن وى يێن سێكسى و نيشانێن ڤه‌كێشانێ
چنه ئه‌وێن لێ ديار دبن؟ ئه‌گه‌ر كێم بكارئينا يان ژى بكارنه‌ئينا؟ ئه‌رێ ئه‌و هه‌ست
ب چ دكه‌ت ده‌ما ئه‌و ل بن كارتێكرنا ده‌رمانى؟ بۆچى به‌ره‌ڤ ده‌رمانيڤه دچيت و پێدڤيیا وى بۆ ده‌رمانى چيیه؟ و ئه‌و
چاوان ژيانا خۆ بێ ده‌رمان دبينيت؟ و ده‌رمانى چ كارتێكرن ل په‌يوه‌ندیيێن وى د گه‌ل
خێزانا وى و جيرانێن وى و هه‌ڤالێن وى كريیه؟ و ل سه‌ر نۆژدارى پێدڤيیه بزانیت
كو ئه‌ڤ كه‌سێ ئالۆده‌بووى هه‌ست ب حه‌زژێكرنا وى دكه‌ت و ڕێزێ ل بۆچوونێن وى
دگريت ….. و ئه‌و ب سۆزدارى ب كيژ كه‌سیڤه گرێدايه؟ ئه‌رێ هه‌لويستێ
خێزانێ ب شێوازه‌كێ گشتى چیيه ل سه‌ر ترياكى؟ و ئه‌رێ جهێ خێزانا وى د ناڤ خێزانێن
دیدا چیيه؟ و چه‌ند ب بهایانڤه گرێدايه و چه‌ند ب ئاينیڤه؟
پاشی نۆژدار د گه‌ل بكارهێنه‌رى هزر بكه‌ت، دێ چاره‌سه‌رى
چاوان بيت و چاره‌سه‌رى نابيت بێ به‌ژداريكرنا خێزانێ، ژبه‌ر كو ئالۆده‌بوون نه‌خۆشیيا
هه‌مى خێزانێيه دڤێت ئه‌ڤه هه‌مى به‌ژداريیێ د چاره‌سه‌ريیا ويدا بكه‌ن، نۆژدار
د گه‌ل نه‌خۆشى و د گه‌ل خێزانێ، چاره‌سه‌رى ژی چەند ڕێکەکن، بەس دێ بەحس ل دویان
کەین:
۱ـ زانينا شێوازێ چاره‌سه‌ريیێ: نۆژدار دێ ڕابيت ب شرۆڤه‌كرنا
ڕێكا چاره‌سه‌ريیێ بۆ كه‌سێ ئالۆده‌بووى و خێزانا وى و چ نهێنى د نۆژداریيێدا
نينن، مافێ نه‌خۆشیيه هەمی تشتان ژ شێوازێ چاره‌سه‌ريیێ بزانيت و مافێ خێزانێيه
جۆرێ وان ده‌رمانان بزانيت ئه‌وێن ده‌ته نه‌خۆشى و كارتێكرنا وێ چه‌نده؟ و خرابیيێن
وێ چنه؟ و چ ڕێكێن دى دهێنه بكارئينان؟ و كارتێكرنا وێ چه‌نده و ڕێژا سه‌ركه‌فتنا
وێ؟
۲ـ قووناغا کرداریيا چاره‌سه‌ريیێ: د ناڤ نه‌خۆشخانێدا
يان ژى ژ ده‌رڤەی نه‌خۆشخانێ ل دويڤ بڕيارا نۆژدارى ژبه‌ر كو د ڕەوشا ئالۆده‌بوونێدا
نۆژدار هه‌ڤاله و دڤێت نه‌خۆش هه‌ست ب وێ چه‌ندێ بكه‌ت كو دشێت پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر
نۆژدارێ خۆ بكه‌ت و باوه‌ریيا خۆ پێ بينت و دلێ خۆ بۆ ڤه‌كه‌ت، ژبه‌ر كو نۆژدار نه‌شێت
چو سه‌ركه‌فتنا ب ده‌ست خۆڤه بينت ئه‌گه‌ر ڤيان و باوه‌ريیا ئالۆده‌بووى ب ده‌ستخۆڤه
نەئينت.
ئه‌رێ د قووناغا جارەسەرییێدا چ ل سه‌ر ئالۆده‌بووى پێدڤیيه
بزانيت؟ و ئه‌و چ شيره‌تن بۆ بهێنه پێشكێشكرن:
۱ـ ل سه‌ر ئالۆده‌بووى پێدڤييه ئه‌و بزانيت ئه‌و يێ گه‌هشتیيه
وێ قووناغێ كو كۆنترۆلا خۆ يا ژ ده‌ست داى و ئه‌م دشێین وێ كۆنترۆلێ بزڤڕينين ل سه‌ر
بكارئينانا وى بۆ ده‌رمانى.
۲ـ ئه‌گه‌ر مه نه‌شيا كۆنترۆلێ ل سه‌ر ئه‌ڤێ چه‌ندێ بكه‌ين
دێ گه‌هينه ڕەوشەكێ كو چاره‌سه‌رى دێ يا ب زحمه‌ت بيت.
۳ـ دژمنێ وى يێ سه‌ره‌كى ئالۆده‌بوونه، نه كو خێزان يان
ژى كار يان ژى قۆتابخانه‌يه.
٤ـ دڤێت ئه‌م پێنگاڤا ئێكێ پاڤێژين و ئه‌م پێشڤه بچين،
نه كو پاشڤه بهێین.
۵ـ ئه‌م ده‌ست ب ژيانه‌كا نوى بكه‌ين بێ ده‌رمان و
گرنگترين پێكهاتێن وێ زال ببين ل سه‌ر ئێشانێ و كه‌ڤتنێ، بێی كو ژێ بڕه‌ڤين، ئانكو
چاره‌سه‌ركرنا وان ئاريشان بێی كو بهێنه پاشئێخستن.
٦ـ دویماهیيا چاره‌سه‌ریيێ ئه‌م بكارهێنه‌رێ ماددێ بێهوشكه‌ر
د بن چاڤدێرييا نۆژداریدا بينين ده‌ر.
به‌رده‌ستبوونا ئه‌ڤان مادده‌يێن بێهوشكه‌ر خواستن ل سه‌ر
زێده دبيت و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ ئێك ژ وان ڕێكێن نه‌هێلانا ئالۆدبوونێ، قه‌ده‌غه‌كرنا
هاتنا ئه‌ڤان مادده‌يانە د ناڤ وه‌لاتیدا و نه‌هێلانا به‌لاڤبوونا وانە، لێ ئه‌ڤ
چه‌نده ب تنێ نه‌شێت كۆنترولێ ل سه‌ر نه‌هێلانا ئالۆده‌بوونێ بكه‌ت، به‌لكو هه‌تا
ڕاده‌كێ مه‌زن دێ كێم كه‌ت و نۆژدار و خێزان پێدڤى ب هاريكاريیا جڤاكینه ب هه‌مى
ده‌زگه‌هێن خۆڤه يێن سياسى و په‌روه‌ردەیی و ئاينى و ميديايێ و هێزێن ئێمناهییێ و
دڤێت ئه‌ڤه هه‌مى د هاريكار بن ژ بۆ نه‌هێلان و به‌لاڤبوونا ڤان مادده‌يێن بێهوشكه‌ر.
ژێده‌ر ژ په‌رتووكان:
۱ـ نه‌خۆشه‌كێ ده‌روونی یێ د مالا مه‌دا.
۲ـ ئاریشێن ده‌روونی.
۳ـ ئالۆده‌بوونێ چاره‌سه‌رییا هه‌ی.
4ـ كه‌بتكرن (الكبت)
*ئامادەکرن و وه‌رگێڕان: عەلی ئیبراهیم
ڕاستڤەکرن: ئیبراهیم سدقی
ـــــ
خەلەكا ئێكێ ژگوتارێ
ـ ئالۆده‌بوون (1) ل سەر ڤی لینكی:
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10216955105150196...
خەلەكا 2 ژگوتارێ:
ـ ئالۆده‌بوون و ڕاهاتن ل سه‌ر (2) ل سەر ڤی لینكی:
https://www.facebook.com/groups/rwangeurexne/posts/5460303090674549/