گرنگترین سیناریویێن دیمەنێ سیاسیێ عیراقێ

 جاسم محمد شرنەخی
بەریا ڤێ گۆتارێ مە ژبۆ خۆاندەڤانێت هێژا بەحس ل ڕەوشا شەپرزەیا عیراق تێکەفتى کر، ئەو زڤرۆکا توندا هێزێن سیاسی خەلکێ وەڵاتێ دوو ڕویبارا هاڤێتینە د ناڤدا، ڤێجا دێ ب کیژ لاییڤە و چەوان دەرباز بن، چاڤەڕێکرنا دەرئەنجامەکا دیارکرى زۆر یا ب زەحمتە، وێنەیێ تەمام یێ ئایندەى تەنها دزانینا خودایێ مەزندا هەلگرتیە، یا چاڤدێرێن قادا عیراقێ هێرڤە دهینن و وێڤە دبن چەند سیناریۆیەکن؛ جاران شڕۆڤەکارێ سیاسى گۆرەى هزر و شارەزاییا خوە تەنها دکارت یەک ژ وان سیناریویێت ل خوارێ پتر چاڤەڕێ بکت:


سیناریوا ئێکێ/ ل هەڤدادان و شەرێ ئەهلى:
ئەگەر موقتەدا سەدر ژ کەرێ بەلایێ نەهینت خوار، دەست ژ ڕێگرییا خوە ل پێڤاژۆیا کردارا سیاسى نەبەردت، نەهێلت پەرلەمانێ (بێ سوعیدێ چارەڕەش) دەست ب کارێ خوە بکت، ڕاکێشانا دۆکەفتى و حەیرانێن خوە ژبۆ شەرێ سایسیێ جادێ و گۆڕەپانان خۆرتر لێ بکت، ژلایەکێ دویترڤە بەریێ هەماهەنگى و ئەو قولپا هێزا زڤرا عەسکەرتارى پتر ژ ڕەوتێ سەدرى هەى یا ئیران ب جددى پشتەڤانیێ لێ دکت، ئەو ژى ل سەر بەرهەنگارییا خوە بمینن، وى دەمى گەرەکە ئەو بهێتە ڕویدان یا (مالکى) ب زمانێ دەڤێ خوە د وان دەنگێن دزەپێکریێن بەڵاڤبوویندا چەندین جاران دۆپات کرى: "دڤێت ژبۆ شەر و جەنگێن سەرانسەرى یێن (چ نەهێل) ل هەمى پارێزگەهێن عیراقێ خوە بەرهەڤ بکین".
ئەڤ سیناریویە زۆر یا ب سەهم و ترسناکە، لێ دهەمان دەمدا ژ بنێ گوهییە!


سیناریۆیا دویێ/ گڤاشتنێت سەدرى ب بەرهەم بێن:
ئانکو قولپا دژبەر خوە ل بەر شداندنا سەدرى و ڕەوتێ وى نەگرت، ب ڤێ یەکێ مالکى و ئەو بژارەیا ئەڤە نێزیکى پازدە ساڵە حوکمڕانیێ ل عیراقێ ب ئاوایەکێ ڕاستەڕاست یان ژى سیبەر دکن، ئەو هەمى هەمبەر ئەجیندایێن ڤى سەرکردەیێ ئال سەدرى چووکڤەدن و زمان حالێ هەمیان بێژت (إنا لله وإنا إلیه راجعون)، تەڤدا بهێنە هۆڵا مەزن یا (جڤاتا نیشتمانیا عیراقێ) و داخوازییا سەدرى ژ بۆ هەلوەشاندنا پەرلەمانى و بڕیارا هەلبژارتنێن پێشوەخت بەرسڤ بدن!
ئەڤ سیناریۆوە هەر چەندە نەیا سۆر و خوینهاڤێژە، لێ چاڤەڕێکرنا وێ زۆر یا ب زەحمەتە، چونکى ئەڤە بۆ مالکى و هەڤالێن وى مومکنە دەستپێکا دویماهییا وانان بتن، یا دیارە ئەڤە دێ بتە (شەرەکێ زیرۆیى)، واتە: لایەنەک دێ بت زیرۆ ئەو ژى قولپا هەماهەنگییە، لایەنێ دویتر دام و سۆار کۆ ڕەوتێ سەدریە، ئەڤە بەرۆڤاژى سرۆشتێ تشتا و لۆژێکێ سیاسیە!


سیناریۆییا سیێ/ هێزێن نیڤدەولەتى ڕۆلەکێ ئێککلاکەر ببین:
ئەمریکا و ئیران دکارن ڤێ سیناریۆیێ بهێنن بیاڤێ بجهئانینێدا، نەخاسمە ئیران دکارت یەک ژ دوو چارەسەرییا پێشکێش بکت:
1- هەمى لایەنێن سیاسیێن کارا بەرەڤ ل هەڤهاتنێ پاژۆتن چ ب ڕێیا ڕاستەڕاست یان ژى ب رۆلەکێ دپلۆماسیێ ژێرڤەژێرڤە تا دەرگەهێ ئاسێ و قوفلدایێ پرۆسیسا سیاسى ڤەبت، پەرلەمان جڤینێن خوەیێن ئاسایى ساز بدت، کارێ خوە بکت، حکۆمەت ژى بهێتە پێکهێنان.
2-  فشار و گڤاشتنەکا خورت ل سەر موقتەدا سەدرى ئەنجام بدت، هەتا ژ نەچارى مەجبۆر و ملشۆر ببت، بهێنە ئاشێ هویرێ چارەسەرییا هەڤپەیڤین و سیاسەتا نەرمانە.

دەمێ من ئەڤ بابەتە دنڤێسى پرسیارەکا لۆژیکى بەڵا خوە ژ سەرێ من ڤەنەدکر: ئەرێ گەلۆ ئەو ئیرانا زنجیرەکا نامەیێت ئاگربارین و مۆشەکبارین ژبۆ بەرێز (مەسعۆد بارزانى) و پارتى و هەولێر و کوردستانێ ڤڕێکرى، هەمى ژى ب ئارمانجا فشارەکا توندا توند ل سەر کوردان ببت، باشە چما هەمان هێزا هەڕێمدارییا فارسى هندەک نامەیێن دژوار بۆ سەدرى نا هنێرت؟! ما خۆنە نکارت سەدرى؟! نەخێر، وە نینە، هەر چەندە جوداهیێن مەزن د ناڤبەرا سەدرێ شیعە و مە کورداندا هەنن، لێ سەرڕاى وێ یەکێ، نەرماتییا ئیرانێ هەمبەر سەدرى و هشکڕەفتارییا وێ بەرامبەر هێزەکا کوردى هەژى ڕاوەستان و هزرکرن و خواندنەکا واقعیانەیە.
ب دیتنا من ئەڤ سینارۆیە نەیا دویرە، نەمازە ئەگەر تێکچوونا بەرژەوەندیێن ئیرانێ و ئەمرێکا ب سیناریۆیێت ژناڤچوونا ڕەوشا سیاسى و ئەولەهیێ ل عیراقێ نیشانێن خوە دیارکرن.
زۆر جاران کارەکێ وەها چێبوویە، نەیا ئەستەمە دیسان مێژوو خوە دۆبارە بکتن.

سیناریۆییا چوارێ/ دەستپێشخەرییەکا کوردى بهێتە بەرچاڤکرن:
تایبەت ئەگەر هەڤالبەندێن سەدرى یێن کورد بزاڤەکا سیاسییا ل هەڤنێزیکرنێ بدەنە کارى، بەلکى ل داویێ بشێن گرێدانا کونگرەیەکێ هێزێن سیاسیێن هەڤڕکابەر ل هەولێرێ ساز بدن.
هەر چەندە گەلەک جاران هەولێر بوویە قیبلەگەها سیاسەتمەدارێن عیراقێ، گۆنگرەیێن هەڤنێزیکبوون و ل هەڤهاتنا سیاسیى هاتینە گرێدان و ئەنجامێن باش هەبوون.

لێ یا ڕاست نها ئەڤ سیناریۆیە نەیا ئاسانە، نە ناڤماڵا کوردى د ڕەوشەکا باشدایە، دەم ژى گەلەک هاتیە گوهۆڕین، ڕەوشا سیاسییا عیراقى زۆر زۆر یا ئاڵۆزبووى، ئەگەر هزر ژبۆ کارەکێ هۆسان ژى هەبت ئەز باوەرناکم سەر بگریت.

هندەک سینارویێن دن ژى هەنە: یەک ژوان کۆدەتایەکا سەربازى ب پلان و پشتەڤانیا ئەمریکا بهێتە کرن، بریارا واشنتۆن ئەوبیت: حالەتێ (گەرەڤێرۆیا ئاڤەکەر- Creative chaos) ب داوى بینت، ئەو کێلەشۆک و بەرەلاییا  وێرانکەر یا مەزنە دپلۆماتکارا ئەمریکی کوندلیزا ڕایز ل ساڵا ٢٠٠٥ ل گەل ڕۆژنامەیا واشنتن پۆست دانپێدان کری: کو ویلایەتێن ھەڤگرتی بەرەلاییا ناڤبری پەیداکریە،  لێ ب ڕاستى ئەز بخوە نیشانێن ب دویماھی ئینانێ نابینم!