سعوودیە و ئێران، دۆستایەتی پشتی دوژمنایەتی

سەعد بەرازی
پەیوەندیێن سعودیێ و ئیرانێ چەندین جار ئالۆز بوونە ب تایبەت پشتی شۆرەشا ئیسلامی یا ئیرانێ و هاتنا خومەینی ل سەر دەسەڵاتێ ل ساڵا ١٩٧٩ێ، سعودیێ ژوان وەڵاتێن ئێکەم بوو کو دانپێدان ب ڤێ شۆرەشێ کر، لێ ئەڤە نە بەس بوو بۆ رژێما خومەینی چونکی مەرەما رژێمێ ئەوبوو کو شۆرەشێ هەناردەی وەڵاتێن دەوروبەری وێ و ئەگەرەکی دیتر هەبوو بۆ دژمنایەتیێ ئەوە، کو سعودیێ پاڵپشتیا عێراقێ دکر دشەرێ وێ یێ دگەل ئیرانێ دا ل ساڵێن هەشتیان ل سەدێ بیستێ، و روویدانا روودانێن مەککە ١٩٨٧ و دروستبوونا پێکدادانێ دناڤبەرا حەجیێن ئیرانی و هێزێن ئێمناهیا سعودیێ هەروەسا ڕابوونا کۆمەکا خوپێشاندەران ب گەمارۆدانا باڵیۆزخانە سعودیێ ل تاران و کونسوڵخانە وێ باژێرێ مەشهەد، ئەڤ روودانە هەمی بووینە ئەگەرێ بچراندنا پەیوەندیان ژ ساڵا ١٩٨٧ -١٩٩١.
ل پشتی ڤی دەمی پەیوەندیێن وان باش بوون و هەردووک لایان سەرەدانێن فەرمی ئەنجامدان و رێککەفتنەکا ئەمنی هات ئێمزاکرن ساڵا ٢٠٠١، پشتی روودانێن بوهارا عەرەبی ٢٠١١ پەیوەندیێن هەردوو وەڵاتان دیسان تێکچوون ژ ئەگەرێ ناکۆکی د بیروباوەران دا کو ئیران ڕابوو ب پاڵپشتی کرنا رژێما ئەسەد ل سوریا و گروپین ئیخوان موسلمینان ل میسرێ و گروپا حوسیان ل یەمەنێ، و سعودیە ڕابوو ب سێدارەدانا زەڵامێ ئاینی یێ شیعە مەزهەب نمر ئەلنمر ئەڤە بووینە ئەگەر کو دووبارە پەیوەندیێن دیپلۆماسی بهێن قوت کرن ل ساڵا ٢٠١٦ێ. عەرەبستانا سعودیێ دڤیا پەیامەکێ ئاراستەی ئێرانێ بکەت کو سعودیێ بێدەنگ نابیت ژ گەفێن ئیرانی ب تایبەت پشتی ئێمزاکرنا رێککەفتناما ئەتۆمی و ڕاکرنا سزایان لسەر ئیرانێ.
پەیوەندیا هەردووک وەڵاتان مایە د ئاڵۆزیێ دا ب تایبەت پشتی هاتنا سەرۆکێ ئەمریکا یێ بەرێ دۆنالد ترامپ کو بەرنیاس بوو ب دژایەتیا ئیرانێ و وەڵاتێ خو ژ رێککەفتناما ئەتۆمی ڤەکێشا ساڵا ٢٠١٨. و زێدەبوونا گەفێن ئیرانێ لسەر سعودیێ و هەڤپەیمانێن وێ ل دەڤەرێ .
ل ناڤبەرا ساڵێن ٢٠١٩-٢٠٢٣ چەندین گەرێن دان و ستاندنێ هاتینە ئەنجام دان دناڤبەرا ریاز و تارانێ دا ب چاڤدێریا عێراق و عومانێ و ل دوماهیێ راگهاندنەکا سعودی ئیرانی چینی یا هاڤپشک راگەهاند کو رێککەفتنامەک هاتیە ئێمزاکرن ب چاڤدێریا سینێ تێدا هەردوو لایەن گەهەشتینە رێککەفتنێ بۆ دووبارە زڤراندنا پەیوەندیێن دیپلۆماسی وڤەکرنا باڵیۆزخانان دماوەیێ دوو هەیڤان دا ورێزگرتنا سەروەریا هەردوو وەڵاتان و مایەتێکرن دکاروبارێن ناڤخۆیی ناچێبیت ودووبارە کاراکرنا رێککەفتنا ئێمناهیێ.
چەندین وەڵاتێن عەرەبی و ئیسلامی و بیانی کەیف خۆشیا خو دەڕبرین ژڤێ نێزیکبوونێ د نەرینا وان دا ئەوە کو ئەڤ لێک نێزیکبوونا دێ بیتە ئەگەرێ پەیدابوونا ئارامیێ ل دەڤەرا رۆژهەڵاتا ناڤەراست.
ب دیتنا من ئەڤ لێک نێزیکبوونا یا پێدڤییە ب تایبەت کو هەرووک وەڵات دوو جەمسەرێن مەزنن ل دەڤەرێ و هەبوونا رێککەفتنێ دناڤبەرا واندا، واتە ئارامیێ ل دەڤەرا مەی رۆژهەڵاتا ناڤین، و دێ بیتە رێکخۆشکەر بۆ ڕاوەستاندنا شەرێ یەمەن و دێ بیتە رێگر لهەمبەر مایەتێکرنێن ئیرانێ ل سوریا وعێراق و لبنان و یەمەن،  لێ ئەز گەلەک گەشبین نینم چونکی دوربوونا مێژویی و ئاینی مەزهەبی و جوگرافی و سیستەمێ سیاسی یێ هەردووک وەڵاتان رێکخۆشکەر نینن، جوداهیا رەوشەنبیری و مەزهەبێ سونی و شیعی و جوگرافیا رۆژهەڵاتا ناڤەراست یا تژی کێشا و ئاڵۆزی و سیستەمێ سیاسی یێن هەردوو وەڵاتان کو بەردەوام د گوهۆرینان دانە ،دێ ناڤ ونیشانێ سەرەکی بێ باوەری مینیت د پەیوەندیا هەردوو وەڵاتان دا .