گۆرانی و ئستران گۆتن و تەمبوورڤان لدەمێن بەرێ

ئەلیاس نەعمۆ خەتاری
ما دیوان ژ دیوانا ئستران بێژ وتەمبوور ڤانان خوشتر ھەبوو لسەر وی دەمی، لەوما دیوان نەت ھاتە گریدان ھەگەر دەنگ بێژەک و تەمبوور ڤانەک لێ نەبا، گەلەک جاران دەمێ ئستران دھاتنە گۆتن دیوانێ پێکڤە ل دوو ئستران پێژی ڤەدگێران و مست دقوتان ئانکۆ گەلەک جاران دبۆنە مقام و زەوق لێدان ھەتا بنگۆڤەند، ھەر دیسان ئستران مینا قسەتا ھەموو جۆر ھەنە وەکی ئسترانێت ئەڤینیێ وئێت شەری و داستانان و غەریبیێ وھتد....

گۆرانی و ئستران گۆتن :
ئت درێژیا مێژویدا وھەتا ئیرۆ رۆژ ھەر مرۆڤ ئی پێتڤی دەربینێ بویە ژ ھەست وفکر وھزرێن خۆ، ئەڤ دەربرینە بگەلەک رێکان دئێتە دیارکرن بۆ کەسێ بەرامبەر، ژوانە رێکا گوڕانی و ئاواز وئستران ودەنگێن خۆش تایبەت لدەمێن بەرێ ئەو دەمێن کۆچک ودیوان و مەحفل وشەھیانان ھەتا بێی بگەھیە گۆرانی وئسترانێت دگەل یاریکێن زارۆکان دئێنە گۆتن، ھەگەر بێین بەرێ خۆ بدەینێ لسەر دەمێ بەرێ کا چاوابوو گۆتنا ئستران ومقاما و کیبوون بڤی کارێ ھەنێ ڕادبوون، ھەلبەت ھەر وەختەکی وھەر دەمەکی دەنگ خۆش ودەنگ بێژێن خۆ ھەبوون ژ ئافرەتان و ژ زەلامان، لەوما دێ لدەمێ شەھیان وداواتان وھەر خۆشیەک ھەبا رابانە ب گۆتنا گۆرانی وئسترانان ب وان دەنگێن نازک وزەلال و بقەوەت وپر خۆش پێ جڤات ودیوان خۆشکربان، ژبلی دەنگ وئاوازێن دھۆل وزرنایێ ئەوێن بدەست و تبلێن کەسێن زیرەک دھاتنە ژەنین ولێدان.

ژنمونەین وی سەڕدەمی لدەمێ بەربوو دچۆنە بوکێ :
ئەوو کەسێن ژ مالا زاڤای رادبون وبەرف مالا بوکێڤە دچون لرۆژا داوەتێ ب مەرەما ئینانا بوکێ بۆ مالا زاڤای دبێژنێ بەربوو یان بەربووک، دگەل مست قوتان وھلھلاندنێ وگۆتنا مقام وئسترانان، ھەلبەت ب پێیان دچۆنە بوکێ وھەسپەک جوان دخەملاند دابوکێ لسەر سوارکەن وھندەک جاران زرنا بێژ ودھۆڵ قوت دیسان دکرنا سەر دەوارا داکوو گەلەک ماندوی نەبن، بتریا وان گۆرانێان ئێت گۆڤەندێ بوون وئب بنەماڵا زاڤایڤە گرێددان، بۆ نمونە دێ گۆتبانا ئەوو کچکا ئاڤ کێش ئانکو ناڤێ خوشکا زاڤای دئینا ئەوا بکارێ کێشانا ئاڤێ رادبت، یان دێ کربانا بەحسێ ئافرەتا نان پێژ ئەوا نانی پاندکەت ونانی دپێژت یان یا جلشۆ ئەوا جلک وبەران دشۆت ب مەتح وباشی بەحسێ وان دکرن وەک رێزگرتنەک بۆ کار و خەباتا وان، لدەمێ بوک ڕادکرن ژ مالا بابێ وێ گەلەک گۆڕانی پێ دھاتنا گۆتن ژوانە (بوکێ دەلالێ رابە خۆ کارکە) کوو گەلەک یە بناڤ و دەنگ بوو، ھەڕدیسان گۆڕانیا (مەبێرۆ ما ژوا بێرۆ) و (نارینێ ھەی نااارین) وگەلەکین دی بکەیف وخۆشی دگۆتن ھەتا بوک ژمالبابا وێ دگەھاندە مالا وێ یا نوو.
قۆناغا دووێ دێ چۆبانە زاڤا ژ مالا جیناران ئینابا ب گۆرانیا (کاکۆ زاڤایۆ نەچە سەربانی یان کاکۆ زاڤایو مەشنو زافاکر) ژبەرکو ژاڤا دبرنە سەربانێ مالا جینارا دەمێ بووک دئینە مالا بابێ زافای، وپاشی دێ بکەیف و خۆشی ئینابانە ناڤە مالێ.

ئستران گۆتن ل کۆچک ودیوانان :
وەکی دئێتە خۆێاکرن دگەلەک ھەلکەفتاندا ژیانا بەرێ ژیانەک پر تەعب و زەحمەت بوو و ب شێوەکی راستوخۆ ب سرۆشتی وئاخێ وتەرش وتەوال وگیانەوەرانڤە یە گرێدایبوو، لەوما لدەمێ ھێڤاری و شەڤ بێریێ دبوو دەمێ بێھنڤەدانێ و خەلک ھەموو ل کۆچک ودیوانان دجڤینین ولێک کۆمدبوون، ئستران بێژێن دەنگ خۆش وتەمبوورڤانێن چەلەنک دھاتن تەمبوور لێ ددان وقیردکرنە ئسترانێت داستان وشەرێن بەرێ و وی سەردەمی ومەدحین مێرخاس وچەلەنگێن خۆ وئاغایێن ئێلێن خۆدکرن، ھەڕدیسان ئسترانێت عەشق و ئەڤینیێ جھێ خۆ دناڤا مەحفەلێن کۆچک ودێواناندا ھەبوون، ھەردیسان گۆتنێت خۆش وەک پێکەنیک دناڤا کەسێن ھەڤالێن ئێک وکەسێن تاخ ومەحلێن ئێک ودوو ھەتاب گەسێن گوند بگوند یاری وپێکەنیک دناڤدا ھەبوون بۆ زەوق خۆشکرنێ.

ئستران گۆتن دگەل دەمێ کاری :
لسەر دەمێن بەرێ کار ئی زاڤبوو ژوانە دروونا دەخلا مەلک ھەبوو وپالان لدوو خەتا وی دەخل ددرووتن، دگەلدا ئستران بیژەکی دێ قیرکربا ئسترانەکە ب وەزن وقافیا دروونێ و پالا لدوو وی ڤەدگیران داکو زەوقێ وان خۆشبت وبتر بەرھەمێ کارێ وان دیاربت وبتر و خۆشتر دروونێ بکەن، ھەر ھۆسا و بڤی رەنگی دگەل گێرانا دۆرا جێنجەرێ وگێرێ ودێرانێ وپیفانا دەخلی وداگرتنێ وخالیکرنا دەخل ودانی وکای وقەسەلێ و گیرانا دنگێ و دستاری و قوتانا جۆھنی و ھتد...، ھەردیسان لسەر بیستانان لدەمێ ئاڤدانێ و چنینا بەرھەمێ وان ئێ بەردەوام ئەوان بخۆ ئستران دگۆتن لدرێژیا وەرزێن سالێدا، شڤان وبلورا شڤانی چ جاران نائێتە ژبیرکرن لدەمێ چێراندنا پەزی ولدەمێ مەغەلکرنێ وھاتنا بێریا بۆ ناڤا کەریێ پەزی ب مەرەما دۆتنێ ومێژاندنا کار وبەرخێن ساڤا، دیرۆکا ئستران گۆتنێ یە کەڤنە ودرێژە ھەتا بگەھینە رۆژێن نەخۆش شین وتازیا دیرۆکێن خەمگینیێ دئێنە گۆتن بەھرا بتر بدەنگێ ژنکێن دانعەمر دناڤا مالا تازیدا دبێژن تایبەت ل شینا گەەنج ومێرخاس و کەسێن برومەت وقەدر وقیمەت دناڤا چڤاکی دا. دایک ھەر دایکە و چو کەس جھێ وێ ناگرن لەوما دئێتە بیرا مە ھەموان ھەردەم زارۆکێن خۆ لدەمێ ھژاندنا لاندکا وان ب گۆرانی ودەنگێ خۆش تایبەت لالی لالی دەلالێ منۆ لالی یان دەلالا منێ لالی ھەردیسان لدەمێ ھەلھاڤێژتنا زارۆکی ھەردیسان گەلەک جاران دایکا ئسترانێت غەرییبیێ بۆ زارۆک وکەس و کارێن خۆ دگۆتن لدەمێ بیری کرنێ وھتد..