ڕاپەڕین، بۆنەیەكی تەواونەكراو

وەلید عومەر
سەرچاوە: زووم
نزیكەی دەیەیەك بەسەر یادی «ڕاپەڕین»دا تێپەڕیبوو كە خەڵك بیرۆكەی ڕاپەڕینی ئاوەژووكردەوە و بیری لەوە دەكردەوە ڕاپەڕینێك بەسەر ئەو دەسەڵاتە كوردییەدا بكرێت كە ڕاپەڕینی وەك دەسكەوتێكی حیزبی پاوانكردبوو. ئێستا ئەو بیرۆكەیە بەجۆرێك لە جۆرەكان لە زەینی زۆرینەدا چەسپیوە: ئەوەی كە چۆن «ڕاپەڕین» بلكێنرێتەوە بە چەمكی خەڵك خۆیەوە، چونكە لەبنەڕەتدا خەڵك خاوەنی ڕاپەڕینە. لە سەرەتای ڕاپەڕینەوە تا ئێستا، كۆمەڵێك خەڵكی دیاریكراوی حیزبی دەوڵەمەند بوون، و دەمێكە «خەڵك» وەك بكەرێكی سیاسی و كۆمەڵایەتی و تەنانەت ئاكاری لە «ڕاپەڕین» بێزارە. ڕاپەڕین وەك بۆنەیەكی مێژوویی هەر دەمێنێتەوە، بەڵام پێویستی بە گرێدانەوەی چەمكی خەڵكە بە ڕووداوەكەوە. دیارە ئەمەش كارێكی قورس و تەنانەت وێنانەكراویشە كە دەبێت چۆن بێت. تووڕەیی خەڵك لەم یادەدا، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە حیزب لەسەر بۆنەیەكی مێژوویی خۆی دەوڵەمەندكرد. لە ئاستی مەعنەوی و سیمبوڵییشدا، خۆی كرد بە جێگرەوەی نەتەوە و دەوڵەت و هتد. بۆنەیەكی جەماوەری، كاتێك دەچێتە خزمەتی بەرژەوەندیی كەمینەیەكەوە، ئیتر بۆنەكەش تووشی نەفرەتێكی كاتی دێت.

وێڕای ئەمەش، «ڕاپەڕین» بۆنەیەكی تەواونەكراوە: چارەنووسی خەڵكی كورد، ناڕوونە. كۆمەڵگاكە لەنێوان بنیاتنان و دانپیاناندا، لە كۆمەڵێك قەیراندا دەژی. ئیدی چ لە پەیوەندیدا بە خۆیەوە وەك نەتەوە، چ لە پەیوەندییشدا بە دەرەوە و چواردەور و دەوڵەتی ناوەندییەوە. گەر هەرێمی كوردستان، دیفاكتۆیەك و قەوارەیەكی ڕاگیراویش بێت لەلایەن چەند هێزێكی نێودەوڵەتییەوە؛ ئەوا ئەو مێژووە پاكناكاتەوە كە پاش ڕاپەڕین لەلایەن دەسەڵاتی حیزبییەوە درووستكراوە. مێژوویەك كە لە دیوی ناوەوە، بەجۆرێك لە جۆرەكان، مێژووی “شەڕی ناوخۆ”یە. لە هەندێك خوێندنەوەی تایبەتدا، چەند دەیە پێش ڕاپەڕینیش هەر شەڕی ناوخۆ بە فاكتێكی سیاسی و كۆمەڵایەتی وەردەگیرێت و ڕاپەڕین نابێتە خاڵی پچڕان. گەر لەوە بگەڕێین، ئەوا دەیەی یەكەمی پاش ڕاپەڕین، شەڕی ناوخۆ ڕاستەوخۆ ڕوودەدات. دەیەی دووەم، گومان لە ڕوودانەوەی شەڕی ناوخۆ هەیە، و لە دەیەی سێیەمیشدا حیزبە كوردییەكان دەبنە خاوەنی كۆمەڵێك بەرژەوەندیی زەبەلاح كە هەر خۆیان نایانەوێت شەڕی ناوخۆ ڕووبداتەوە. دەستەواژەی «شەڕی ناوخۆ» تا ئەم چركەیەش وەك تازەكەرەوەی بەرژەوەندییەكان بەكاردەهێنرێت بێ ئەوەی پارتی و یەكێتی بیانەوێت ڕووبدات. بۆ نمونە، لە توندبوونەوەی گرژییە حیزبییەكانیاندا، وەك چاكەیەك بە خەڵكی دەفرۆشنەوە كە «ئێمە ناهێڵین شەڕی ناوخۆ ڕووبداتەوە». ئەم حوكمە، بێ ئەوەی شتێك لە واقیعی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوری بگۆڕێت، ئەوە لای خەڵك جێگیردەكات كە ئەوان ناهێڵن شەڕی ناوخۆ ڕووبدات. بەڵام ئاشكرایە ڕوونەدانی شەڕی ناوخۆ، بە هیچ جۆرێك دەسكەوت نیە، بەڵكو پاشەكشەیەكی شاراوەشە. ڕوونەدانەكەشی، وەك ئاماژەمان پێ كرد، بۆ هێشتنەوەی قازانج و دەسكەوتە كەسەكی و بنەماڵەییەكانە (دڵخۆشی و خەندەبارانی حیزبییە كوردەكان لە بۆنە و كۆڕبەندەكاندا ئەو گومانە ڕەوایە لای مرۆڤ درووستدەكات كە ئەوان لە خراپترین دۆخیشدا هەر براوەن).

جیا لەمەش، هێشتا هەر دەستەواژەی «شەڕی ناوخۆ»، دەلالەت لەوە دەكات «ڕاپەڕین» نەگەیشتووە بە غایەتی عەقڵانیی خۆی، ڕووداوێكە بەڕێوەیە و ناكرێت لە حیزبایەتییدا كورتبكرێتەوە (گەرچی پارادۆكسەكە لەوێشدایە كە حیزب هێشتا كۆتاسنوری سیاسیی كوردە). كۆتاسنور، بەو مانایەی كە چارەنووسی كۆی سیاسەت و ژیانی ڕۆژانەی خەڵكیش دیاریدەكات. هەڕەشەی شەڕی ناوخۆ، هەڕەشەی دوو ئایدیا نیە دژی یەكتر، بەڵكو هەڕەشەیەكی بەدەویی ناجدیی كۆمەڵێك مرۆی حیزبییە لەسەر هەژموونی تاكەكەسی. ڕەنگە وەڵامێكی شووم و ڕیشەیی هەر ئەوە بێت، هەروەكو حەكایەتی ژنە عەیارەكە ڕووەو ئەو پیاوەی هەڕەشەی سێكسی دەكرد، بگوترێت: “گەر دەتوانن فەرموون بیكەن”. بە مانایەكی تر، كاتێك فەوزایەكی سەرتاپاگیری سیاسی و كۆمەڵایەتی و دەروونی لەئارادا بێت، شەڕی ناوخۆ خۆنواندنێكە و هیچی تر. یان بەپێی حیكمەتە سیاسییە كۆنەكە، كاتێك شەڕی ناوخۆ خۆی بەپێی پێویست هەیە، چ پێویست بە «شەڕی ناوخۆ» دەكات؟ ئاخۆ، ئەمە نكۆڵی نیە لەوەی كە شەڕێكی بەرینتر و ڕیشەییتر خۆی هەر هەیە؟

تا ئەم دواییانەش، كۆمەڵگا بۆ ئێمە چەمكێكی میدیایی بووە. كۆمەڵگای ئێمە، كۆمەڵگایەكی مەجازی بووە، بە میدیا پێكەوەنراوە، وامانزانیوە هەر ئەوەیە كە هەیە. بەڵام كۆمەڵگاكە لەولاوە بنكێكی واقیعی و ڕەقی هەیە. وێنە میدیاییەكە تێیدا كورتدێنێت. میدیای حیزبی لەپاش ڕاپەڕینەوە، واتە هەر لەسەرەتاوە، ڕۆڵێكی گەورەی لەم وێنە میدیاییەی كۆمەڵگادا هەبووە. هەم ئەو پەرتەوازەییە كۆمەڵایەتییەی بەزۆر لكاندووە بە یەكترەوە، و هەم كێشەكانیشی وەك شتی ڕاگوزەر دەخستەڕوو (ئۆپۆزسیۆنیش لە كۆدا درێژكراوەی ئەم ئەزموونەی پاش ڕاپەڕینە لەم ڕووەوە). ئێستا ئیتر ئەو وێنەیەش شكاوە و هەمووكەس بەر واقیعیترین كێشەكانی ژیانی خۆی دەكەوێت. درووشمە نەتەوەییەكانی سەر زاری حیزب ئەفسوونی شكاوە، وێنەی شاخ كەوتووە، بەڵێنەكان كەوتوون- جۆرێك نیهیلیزمی سیاسی لەناو خەڵكدا بڵاوبووەتەوە كە هیچ ناكرێت و هیچ ناگۆڕدرێت. لە دۆخێكی وادا، ناوی «ڕاپەڕین» بەر لەوەی تەعبیر لە خۆی بكات وەك ڕووداوێكی دەستەجەمعی، تەعبیر لە شكستێكی هەمەلایەنە دەكات. پێش هەمووشی، شكست لە وێنەی كۆمەڵگادا بۆ خۆی: ئێمە كێین و چیمان دەوێت و دەبێت چی بكەین؟

بۆ ئەمەش بیركردنەوەی ڕیشەیی لە تێپەڕاندنی حیزب، دەشێت هەنگاوی یەكەم بێت. لەجیاتیی درووشمی «جیاكردنەوەی دین لە دەوڵەت»، دەشێت پێویستمان بە جیاكردنەوەی حیزب بێت لە حكومەت و چاكەی گشتی. جیاكردنەوەكە، واتە خۆئامادەكردن بۆ دەرچوون لە پەروەردە و عەقڵی حیزبی كە عەقڵێكی سادە و سرووشتییە، و تێكەڵە بە كۆمەڵێك ڕقی سەرەتایی و بەرژەوەندیی هەنوكەیی. ڕاپەڕین ئەودەم یەكەم غایەتی خۆی دێنێتەدی كە حیزب بەم فۆرمە باوە كوردییە تێپەڕێنرێت: دەشێت هێز و هاوكێشە دەرەكییەكان كاریگەرییان لەسەر سیاسەت و بازاڕ و ئاسایش هەبێت، بەڵام سەرەنجام چارەنووسی ناوەكیی خەڵك بەستراوەتەوە بە خۆیانەوە- بەوەی كە لە هەموو ڕووەكانەوە جەنگی خۆناسین و خۆهەڵكۆڵین بكرێت. خۆهەڵكۆڵین جیایە لە خۆكووتین كە ئەمڕۆ كادرە چەكدارەكانی دوێنێی شاخ، لەڕێگەی نوسینەوەی یاداشتەكانیانەوە، ڕاپەڕینیشی پێوە دەكوتن و هیچ “ئیرۆس”ێك ناهیڵنەوە. دەستگرتن بە چەمكی “خەڵك”ـەوە، دەستگرتنە بەو ماتەوزانەشەوە كە دەشێت ڕاپەڕین لەخۆیدا هەڵیگرتبێت.
دەبێت خاڵێك هەبێت لێوەی بچینە ناو مێژووەوە، ئەم خاڵەش بە یەكجار ڕوونادات، ڕووشبدات پێویستی بەوەیە بەردەوام بیری لێ بكرێتەوە. ئەوەی ئەمڕۆ بە ئەزموونی «باشور» ناودەبرێت، بە هەموو وێرانكاری و گەشەكانیەوە، مایەی پیاچوونەوە و تێهەڵچوونەوەی تیۆریی زیاترە.

ئێمە كۆمەڵگایەكین لە سەرەتای زۆر شتداین، پێویستدەكات توێ‌توێ ئاگاییمان بكەینەوە، چینە خەفەكراوەكانی هۆشیارییمان ئاوەڵابكەین: زۆر شت هەن پێی نەگەیشتووین، دەترسین، بەڵام لەگەڵ گەیشتن و ئەزموونكردنیدا تێدەگەین مایەی ئەو هەمووە ترسە نەبووە. سیفەتی ئازادبوون خۆی بەم جۆرەیە: لەگەڵ ئازادبووندا، تێدەگەین ئازادی ئەو ترسە زۆرەشی نەدەویست. ئازادی، پاداشتی خۆی لەگەڵ خۆیدا دێنێت. قەرەبووی ئەو زەحمەت و ترس و وەهمە ئەزێتدەرانە دەكاتەوە كە خەریكی كردبووین. «ڕاپەڕین» لەم ڕووەوە بۆ هەمیشە وەك یادێكی ئاوەڵا و نوێ دەمێنێتەوە.