ھەر بەڕاست ئێمە دەزانین یادکردنەوە چیەو چۆنە؟!

ئارام حاجی عەتا
مافناس
یاخیبوون یا بزوتنەوە یان شۆڕش دەرەنجامی ناڕەزایەتیە لە دۆخێکی نەخوازراوو ناڕەوا کە مرۆڤ لە ھەڵکردن لەگەڵیدا کێشەی بۆ پێشدێت.
دۆخی نەخوازراوو ناڕەوای بەعس و پێش بەعسیش وەک ستاتۆیەکی داگیرکارو دڕندە، کە بوونی خۆی لە لەناوبردن و قڕکردنی ئێمەدا دەبینییەوەو بەربنەمای ئەو ستەمە مێژووییەی لە گەلی کوردو کوردستانیان لە ئارادابوو. پێویستی ھەڵگیرسانی یاخیبوون و بزوتنەوەو شۆڕشێکی نەتەوایەتی و نیشتمانی بوو، ئەم جوڵەیە ھەر لەسەرەتاوە ڕەوتی فیوداڵ و چەپڕەوی نەریتی بەناکۆکی و ململانێ و بەریەککەوتن و شەڕ ھاتن لەپێناو خاوەندارێتی و ڕێبەرایەتیکردنیدا و تا ھەنوکە بەردەوامن.
ئەم خاوەنداری و ڕێبەرایەتیە لەدەرەوەی تێگەشتنێکی تەندروست لەپرسەکە ھاتبووە ئاراو، زیاتر وەک کاردانەوەی کاریگەرییە دەرەکییەکانی سەر پرسەکە مامەڵەی دەکرد، بەشێوەیەک کە توانستی ڕووبەڕوو بوونەوەو بەرگەگرتنی بچوکترین ھاودەنگی و پیلانگێڕی ھەرێمایەتی نەماو، لە چاوتروکاندنێکدا بە ئاشبەتاڵ گەشت و تاکە بەرەنجامیشی ڕێککەوتننامەی جەزائیربوو بۆ عێراق و ئێران.
دواتریش، کە ڕەوتە چەپگەرا ڕادیکاڵە شۆڕشگێڕییەکان ھاتنە ئارا بۆ خاوەندارێتی و ڕێبەرایەتی، بەھەمان ڕیتمی پێش ئەو قۆناغە جارێکی دیکە کەوتنەوە گێژاوی ناکۆکی و ململانێ و بەریەککەوتن لەگەڵ ڕەوتە فیوداڵ و چەپڕەوە سەرەتاییەکەی پێش خۆیان و بوونەوە بەبەشێک لەو دۆخە نەخوازاوەی پێشتر.
ئیدی لەبری ئەوەی ڕێبەرایەتی و خاوەندارێتی ڕەوای پرسەکە وەک ئاراستەی گوتارێکی شۆڕشگێڕی نەتەوەیی و نیشتمانی دەرکەوێت وەک ئەو ڕێبەرایەتی و خاوەندارێتیە ناڕەوایە دەرکەوت کە لە دۆخی کاردانەوەی سیاسی دەرەکی و ھەرێمایەتیدا خۆی دەنواندو بەمەش ئەو ھەژموونگەراییە سیاسییە ھاتە بوون بۆ ڕێبەرایەتی و خاوەنداریی کە بە پاشکەوتەیی سیاسی و ستراتیژی ئەم دەوڵەت یا ئەو دەوڵەتی داگیرکار دەناسرایەوە.
ئەم مۆدێلە بەتەواوی مانا نەدارە بۆ ناوەندێتییەک، کە خاوەندارێتی و ڕێبەرایەتی گوتارێک بکات کە بەربنەمای فەلسەفەو ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسی شۆشگێڕی ڕەوا گوزارش لەخۆی بکات.
لەغیابی ئەم پابەندبوونەدا، شۆڕش خاڵی خاڵی دەبێتەوە لە بەرپرسیارێتیەکانی بۆ گۆڕانکاری ڕیشەیی و سەرتاسەری بەسەر ئەو دۆخە نەخوازراوە داگیرکارییەدا کە مانەوەو بوونی خۆی لە نەمان و لەناوبردنی شۆڕش و گەلی ئێمەدا دەبینییەوە.

شۆڕش لەھەلومەرجێکی ئاوادا ھیچی بۆنامێنێتەوە تەنھا دەستگرتن بە بانگەشەی شەرعیەتی شۆڕشگێڕییەوە نەبێت وەک ئەوەی ترسی لە ناسینی ھەبێت و بەمە دەست بەمانەوەی خۆیەوە دەگرێت وەک درێژکراوەی دۆخەکە نەک وەک میکانیزمی گۆڕانکاریی ڕیشەیی لە سستم و دۆخە نەخوزراوەکەی پێش خۆیدا و خۆ ئەگەر ئەم ڕێبەرایەتیە دۆخەکەی پێ باشتر نەکرێت دەبێت گەل مەمنون بێت کە خراپتری نەکات.

بەڵام ئەوەی لەواقعی ٣٢ساڵی ڕابردووی ئێمەدا ڕویداوە دەرخەری ئەو ڕاستییەیە کە خاوەندارێتی و ڕێبەرایەتی ناڕەوا بۆ شۆڕش لەم چێوەیە نەترازاوەو ناتوانێت بترازێت.
لەسەروەختێکی ئاوادا کە دۆخێکی نەخوازراوو نەویستراو خراپتری بەسەردابێت، یادکردنەوە بۆچی؟!
ئایا ئێمە لە خەیاڵدانی نەتەوەیی و نیشتمانیماندا پرسگەلێکمان لەبارەی ئەم شتانەوە شەن و کەو کردووە تا بزانین نەفرەت لەچی بکەین و ستایشی چی بکەین؟!
یان ھەر ئەوەندەمان بەسە بە بیستنی یادکردنەوە بکەوینە ھەلەکەسەما بەدەوری یادێکدا کە نازانین بەھۆی چیەوە ھاتۆتە ئاراو بەرەو کوێمان دەبات!!!