کێ کاک نەوشیروانی کوشت؟

د. ڕێبین ئەحمەد رەشید
مێژوو ئەوەی نیشانداوە سیاسیی و سەرکردە و باوک "بەمانا فرۆیدییەکەی نا" تا ئەو ڕۆژە نەمرە و بەرگەی زەمەن دەگرێت  کە خەمەکەی خەمی گشتییە و ماڵی دنیای ناوێت و بە پشتی هەردوو دەستی ڕەتیدەکاتەوە، کاتێک ماڵی دنیای قەبوڵ کرد ئیدی دەمرێت، جا نەخوازەڵا ئەو ماڵی دنیایە موڵکی گشتیی بێت، ئەوا نەک هەر دەمرێت  بەڵکو لە زیهنی خەڵکیشدا بەتەواوی کز و کوێر دەبێتەوە. دەبێت پێش هەموو کەسێک گۆڕان و هەڵسوڕاوانی بەشمەینەتی گۆڕان ئەم پرسیارە بکەن کە داخۆ بۆچی تەرمی "ڕەوانشاد" نەوشیروان مستەفا ئەمین لە گردی زەرگەتە نێژرا؟ 
پێویستە زوڵم لە کاک نەوشیروان نەکرێت و کوڕەکانی پێش هەموو کەسێک ڕایبگەیەنن کە ئەو شێوازە ناشتنە نابێتە شێوازی وەسێتکردنی پیاوێک کە  بیرکردنەوە و یاداشتەکانی لە کتێبەکانی کوردو عەجەم، پەنجەکان یەکتر دەشکێنن، لەکەناری دانووبەوە بۆ خڕی ناوزەنگ و بەدەم ڕێگاوە گوڵچنین نووسیوە. خۆ گەر ڕاستەخو خۆی وەسێتێکی لەوجۆرەی کردووە ئەبێ تێبگەین کە نەوشیروان مستەفای باوکی چیاو نما هەمان ئەو نەوشیروان مستەفایە نییە کە باسی لەخەونی گۆڕانکاری، ماڵی گشتی و حوکمی قانون دەکرد، تا ئەو ڕادەیە ڕژد بوو لەسەر ئەو باوەڕانە بۆ گۆڕانکاری کە حیزبێک و شارێک و دەڤەرێک و هاوڵاتیانی هەرێمێکی بۆ دووبەرە بۆ شەق کرد.
 شۆڕش وگۆڕانکاری ڕادیکاڵ دوو جوڵەی زۆر هەستیارن، هەستیارییەکەیان بەڕادەیەکە گەر شۆڕشگێر یاخود گۆڕانخواز زۆر بە وریایی و لەەر بەرنامەیەکی تۆکمەی تیۆری سیاسیی مامەڵە نەکات گۆڕانکاری و  شۆڕشەکە بە ئەگەری زۆر یا دەبێتە تیرۆر یا کۆمپانیای وەبەرهێنان و دواتر کەسی سەرو هەڕەمەکەش خۆی لەتوانایدا نابێت کۆنترۆڵی بکات. گەر ئامانجەکە دیار نەبێت دەبێتە تیرۆر و گەر سەرانی گۆڕانکاری و شۆڕشگێڕیش دەستکەن بە گیرفان پڕکردن ئەوا کۆمپانیا و بزنسێک زیاتری لێنامێنێتەوە. ئەمڕۆ خەڵکی سلێمانی پێی وایە سولەیمانەکەی سەر تەختەکەی گۆڕانکاری وەفاتیکردووە و ڕۆحێکی جوڵەک و وریا و بزێوی لەپاش بەجێنەماوە، عەرشەکەی بەجێهێشتووە بەڵام لە جیگای ئەو عفریتەکانی سەڵتەنەتی وەهمی گۆڕانکاریی خەریکی شەترەنجبازی موحاسەسە و بەشبەشێنە و ئیمتیازاتی چەورن.
وەک ئەوەی باسدەکرێت نەوشیروان مستەفای باوکی نما و چیا گردێک و مۆڵێک و کارگەیەکی چیمەنتۆی بۆ کوڕەکانی و شیوێک نائومێدیی و چیایەک دڵشکان و بزوتنەوەیەکی ئیفلیج و ڕێکخەرێکی بێدەنگ و کز و سوپایەک فرسەتتەڵەبی بۆ گۆڕانخوازان  بە تایبەتی و شاری سلێمانی بە گشتی بەجێهێشت.
 نەوشیروان مستەفا خۆی  ڕەخنە لە هێنانەوەی تەرمی مەلا مستەفای بارزانیی باوک دەگرێت و وەک پێشهاتێک تەماشای دەکات کە بنەماڵەی بارزانی دەیانەوێت لەڕێگەی گۆڕی مەلا مستەفاوە دەست بەسەر کوردستاندا بگرن. لە کتێبی "لەکەناری دانووبەوە بۆ خڕی ناوزەنگ" هێنانەوەی تەرمی خوالێخۆشبوو مەلا مستەفا لە شنۆوە بۆ بارزان دەچوێنێت بە مردنی لالە سەرحەدی باپیر و دەنووسێت:
"کاتێک بیستم تەرمی بارزانی دەهێننەوە بۆ بارزان، ئەم چیرۆکەم بیر کەوتەوە. گوایا لالە سەرحەدی باپیر کاتێک پیردەبێت وەسیەت دەکات بۆ کوڕەکانی و پێیان دەڵێت: بۆ ئەوەی ڕزگارتان بێت لەمەینەتی کۆچەری و ببنە خاوەن موڵک، هەرکات مردم هەوڵ بدەن لەجێگەو ناوچەیەکی بەپیتدا بمنێژن و پاش ماوەیەک دەسبگرن بەسەر ئەو زەویە بەپیتانەدا کە  لەو  ناوەدایە و ئەگەر کەسێک یان هۆزێک ویستی رێگەتان لێبگرێت بڵێن : بابە موڵکی خۆمانە ،ئەوە نیە گۆڕی باوکمانی لێیە!" نەوشیوان مستەفا دەڵێت کوڕەکانی بارزانییش پێدەچێت بەهەمان ویست و تەماعەوە تەرمەکەی باوکیان گواستبێتەوە بۆ بارزان.
کورد بە گشتی و شاری سلێمانی بەتایبەتی کۆمەڵگایەکین ناخوێنینەوە و تا ڕادەیەکیش زاکیرەمان کورت مەودایە،  ئەگەر نەخوێندەواری و کورتمەودایی زاکیرە نەبوایە  ڕۆژی وەفاتی کاک نەوشیروان دەبوو هەموو بەیەکجار هاوارکەین نابێت ئەو پیاوە بشکێنن، کێیە دەیەوێت مردنەکەی لە ژیانەکەی زیاتر بێت؟ لەبری قوڕپێوان و فینگە فینگی گریان و شۆوی ناقۆڵای سەرانی گۆڕانخواز، بۆ ئاسوودەبوونی ڕۆحی دەبوو کار بەو نووسینانە بکەن کە زیاتر لە کوڕ و دۆستەکانی تەعبیر بوون لەو پیاوە. گەر خۆشی بیلفیعل ئەوەی ویستووە "دواجار ئینسانەو  و باوکە و پێی وابووە ماندووە" ئەوا با ئەو بتەی بۆ ئەو دروستکراوە بیشکێنین و بۆ ئەبەد نەهێڵین کەسی دیکە بەو جۆرە جورئەت بکات عەقڵمان هاک بکات و دزە بکاتە نێو زیهنی نەوەکانمان.
*تکایە کەس نەنووسێت گەر لەوێ نەنێژرایە یەکێتی گردەکەی داگیر دەکرد. وەک ساڵی پار.