دەهۆڵی شکست - بەشی دووەم

پەیكار عوسمان
پارادایم گۆڕاوەو دنیای نوێ، دنیای "بەش"ەو دنیای "هەموو" نیە، دنیای فرەیی پسپۆڕییەکان و فرەیی ئەفکارەکان و دابەشکردنی دەسەڵاتەکان و وردکردنەوەی مافەکانە تاکو ئاستی تاکەکەس و وردکردنەوەی شتەکانە تا ئاستی خانەو گەردیلە.. ئیتر چەنێک لەناو عەقڵیەتی بەشییدابیت، ئەونە لە دنیاکەدایت و چەنێکیش لەناو وەهمی هەموودابیت، ئەونە لە دنیاکە بەجێماویت. 
کێشەی ئەم سەت ساڵەی کوردیش، ئەوەیە کە دوانەی "دەوڵەت و شۆڕش" هەردوکیان هەمووگەراو نادیموکراتن و بەش نافامن، ئیتر کورد کەوتە دەرەوەی دنیاکە. دەوڵەت لە ڕووی وجودییەو کوردی کردە دەرەوەو ئینکاری بوونی ئەکات، شۆڕشیش لە ڕووی عەقڵییەوە ئینسانی کوردی ئاوت کردو تەنیا وەکو ڕەقەمێک سەیری ئەکات بۆ قەرەباڵغکردنی معەسکەرەکەی. 
کورد لەتاو فاشیزمی هەمووگەرای دەوڵەت، پەنای بۆ شۆڕشی چەکداری برد، کە ئەمیان بڕێک هەمووگەراتریشە! چونکە ئەگەر دەوڵەت تەنیا پشت بە شەرعیەتێکی وشک و بێ دڵی یاسایی و دەزگایی ببەستێ، شۆڕش تەڕە بە حیکایەتی مەزڵومیەت و ئۆتۆماتیکی دڵ و سۆزی لەگەڵدایە، خۆ ئەگەر شەپۆلی ناسیۆنالیزم و چەپی شۆڕشگێڕو دژایەتی کۆڵۆنیالیزم و ئەم شتانەی لێ بارکەین "کە ئەوکات باوی بوو"، ئیتر پاساوی فیکرییشی بۆ پەیدا ئەبێ.. 
بەو هەموو تفاقەشەوە، ئیتر شۆڕش ئەبێ بە فاشیزمی دووەم، لەپاڵ فاشیزمی دەوڵەتداو هەردوکیان هەموویەکیان ئەوێ، کە بواری ئازادی و جیاوازی تۆی تێدا نیەو تۆ یان ئەبێ نەبیت، یان ئەبێ پاشکۆی یەکێ لەو دوو خیتابە بیت!
خەلەلەکە ڕیشەی هەیە، هەنێ هاوڕێ لە گەڕان بەدوای ئەم ڕیشەیەدا، گەیشتنە چەمکی "کوردایەتی"و هەموو شتێکیان بەوەدا هەڵواسی، کە ئەوە خاڵیکی ئایدۆلۆژییە نەک مەوزوعی، چونکە مەسەلەکە کوردایەتی و دینایەتی و چەپایەتی و ئەم یزم و ئەو یزم نیە، بەڵکو مەسەلەکە هەمووگەراییە، شۆڕشیش بە هەر یزمێکەوە، هەر هەمووگەرایەو فاشیزمەکە لە خودی شۆڕشدایە، نەک لە یزمی شۆڕشەکەدا!
"شۆڕش" ئایدۆلۆژیاکەی هەرچییەک بێت، هەر کۆنکرێت و دۆگمایەو غەیری حەقیقەتەکەی خۆی هیچی تر نافامێ، لەو حەقیقەتەشەوە ئیتر فرەیی و بەشایەتی کۆتایی پێهێناوەو چۆتە کەلی هەموو. ئیشی ئێمەش هەر ئەوەبووە کە ڕەگەڵکەوین و ببین بە بەشێک لە "هەمووە ناچاریەکەی شۆڕش"، کە بەهۆی مەسەلەی مەزڵومیەتەوە، نازانین ناچارییەو وائەزانین بە ویستی خۆمان دوای کەوتووین!
کورد ئەبێ تێبگا، وەکچۆن "فاشیزمی دەوڵەت" دەرکراوی هەیەو لە تورکیادا دەرکراوەکەی ئێمەین، شۆڕشیش دەرکراوی هەیەو لەگەڵی نەبیت تەخوینت ئەکاو ئەوکاتە دەرەوە، ئێمەش کە خۆمان جارێک دەرکراوی عەقڵیەتی هەمووگەراین، نابێ جارێکی تریش، بە هەمان عەقڵیەت، خۆمان دوولەتکەین و لەتێکی دەرکەین!     
لەڕاستییدا ئەوەی کە ئێمە ئەبێ بیبڕین، بەربەستی سەتا دەو یانزە نیە، بەڵکو بەربەستی هەمووگەراییە. ناکرێ بە عەقڵی شۆڕشەوە خەباتی مەدەنی بکەیت، لەکاتێکا خەباتی مەدەنی بەشگەرایەو شۆرشیش هەمووگەرایە! کورد تا لە حیزبی پێشڕەوەوە نەگوازێتەوە بۆ خەباتی فرەیی، دیموکراسی ناوخۆیی ڕوونادا، تا دیموکراسی ناوخۆش ڕوونەدا، ئێمە لە فاشیزمی دەرەکی نەجاتمان نابێ. 
هەڵبەتە کورد لەگەڵ غەیرەدا فرەیی ئەفامێ، پارتی و یەکێتی هەمیشە لە بەغدا داوای فرەیی و قیادەی جەماعی ئەکەن، کەچی خۆیان لە سلێمانی و هەولێر بە تاکڕەوی حوکم ئەکەن! هەدەپیش لە ئاستی تورکیادا، ئەزانێ هاوپەیمانێتی و کاری پێکەوەیی بکات، بەڵام لە ئاستی باکوردا، بە لۆژیکە هەمووگەراکەی شۆڕش ئیش ئەکا!
یەعنی ئێمە لەبری ئەوەی دیموکراسی ناوکەوت بکەین، دەری ئەکەین و دووری ئەخەینەوە بۆ ئەنکەرەو بەغدا. کاتێ کورد شیعاری (دیموکراسی بۆ دەوڵەت و ئۆتۆنۆمی بۆ کورد) بەرز ئەکاتەوە، ئەوە بە سوتفە نەهاتووە بەسەر زاری شۆڕشگێرەکاندا، بەڵکو زۆر بە دیقەت وتراوەو شۆڕشگێرەکان هەر بەڕاستی دیموکراسییان لە دەرەوە ئەوێت و لە ناوەوە نایانەوێ، چونکە دیموکراسی یەعنی بەش و شۆڕشیش یەعنی  هەموو!  
ناشی کۆمەڵگا یەک کوتلەبێ و هێزێک نوێنەرایەتی هەمووی بکات، "نوێنەرایەتی هەموو" یان فاشیزمی دەوڵەتە یان فاشیزمی شۆڕش، یان فاشیزمی دین.. نەک هەر هەموو، تەنانەت نیوەش نائاساییەو ئەگەر نوێنەرایەتی بەقەت نیوەی کۆمەڵگا زل بێت، کەواتە یان هێزو پارەی دەوڵەتی بۆ بەکارهاتووە، یان دنەی هەستی نەتەوەپەرستی و دینی دراوە، یاخود پۆپۆلیزم گەیشتۆتە لوتکە.. 
خۆی لێرەدا من وشەی نوێنەرایەتیم بە هەڵە بەکارهێناوە، چونکە شۆڕش خۆی بە "نوێنەر" نازانێ، بەڵکو خۆی بە "خاوەن" ئەزانێ، ئا ئەوەش وازانینێکی تەواو نادیموکراتەو پێویستە خاوەنەکان بکرێنەوە بە نوێنەر. بەدیاریکراوی، پێویستە (خاوەنی هەموو) ببێتەوە بە (نوێنەری بەش)، تا ئەمە ڕوونەدا، دیموکراسی ڕوونادا!
هیچ هێزو ئایدۆلۆژیایەکی ئێمە، "بەقەت خۆی" کێشەنیەو ئا لێرەدا بۆشاییەکی گرنگیش پڕئەکاتەوە، هەموویان لەوەدا کێشەن، کە "شۆڕشگێڕانە" خەیاڵی داگیرکردنی هەموو کۆمەڵگا لێئەدەن، ئا لێرەشدا ئێمە ئەکەوینە بەردەم داگیرکەری پێنجەمی کوردەستان، کە حیزبی کوردییە. ئەم داگیرکەرەش، ئەگەر خاکی بەدەسبێ، هەر بەڕاستی داگیری ئەکا، وەکو دوو زۆنەکەی پارتی و یەکێتی، ئەگەریش خاکی بەدەست نەبێ، داگیرکاریی زەینی ئەکات، وەکو هەژموونی هەمووگەرای موعارەزەچی و دینچی و شۆڕشچی! 
"هەموو" تەنیا واقعێکی فاشیستانە نیە، بەڵکو وەهمێکە کە لە مێژوودا، بۆ هیچ خواو ئاین و حیزب و شۆڕش و ئایدۆلۆژیاو سەرکردەو سیستەمێک نەهاتۆتە دی، میزەڵانێکە ماوەیەک ژیان یەکڕەنگ و دوائەخاو دواتر ئەتەقێ و ژیان بە فرەیی و بەشەکانییەوە دەسپێئەکاتەوە.. کاری ئێمەش ئەوەیە کە بە عەقڵی ڕەخنەیی، میزەڵانی هەمووگەراییە زەینییەکانی خۆمان فش و بەش بکەینەوە.
سەیرکە موعارەزەی ئێمە، نایەت بڵێ من نوێنەری ئەم بەرنامە سیاسییەم و نوێنەرایەتی ئەو "بەشە"ی کۆمەڵگاش ئەکەم، کە بڕوایان بەمە هەیە، بەڵکو بە نەفەسێکی شۆڕشگێڕانەوە ئەڵێ من بەرەی گەلم.. ئەوی تر ئەڵی من کوردو کوردستانم، ئەویتر ئەڵێ من دین و ئەخلاقم، ئەویتر ئەڵێ من شۆڕش و ڕزگاریم.. کە ئەمانە هەموویان، هەمووگەراو نادیموکراتن و دراوسێ ی فاشیزمن! 
هەدەپیش ئەگەرچی لەوێدا ڕیک و ڕاستگۆیە، کە ئەڵی من چەپم و لێرەدا مومارەسەی بەشێتی فیکریی و دیموکراسییانەی خۆی ئەکات، بەڵام لە هەژموونی شۆڕشگێڕانەدا تێکی ئەداو خۆی لێئەبێتەوە بە هەمووە نادیموکراتەکە. ئێ تۆ کە چەپیت، ئیتر بە چ حەقێ نوێنەری ئەوانەشی کە چەپ نین؟ بۆ مەگەر خۆیان لاڕەشەیانە؟ کێشەی عەقڵی سیاسی کورد، تەنیا گرێ ی هەمووگەراییە، لە هەرکوێ دوو کورد تێگیرابوون، ئیتر یان هەردوکیان، یان لانیکەم یەکێکیان، هەمووگەرایەو بەش و فرەیی نافامێ.   
کۆمەڵگا خۆی فرەیەو تەنیا بە فرەییش نوێنەراتی ئەکرێت،  هەمووگەراییش پێشێلی سروشتە فرەییەکەی کۆمەڵگایەو ئا لێرەدا ئیتر حیزب و شۆڕشی ئێمە ئەو خەنجەرەیە، کە هەر لەگەڵ ڕاکێشانیدا، خۆمانی بڕیوەو بەخۆمان نەزانیوە!
خاڵی سێیەمیش وتمان "داگیرکردنی وێنەکەیە لە دەرەوە"، مەسەلەن لە باشوورەوە وێنەی تورکیا داگیرکراوەو ئێمە ئەبێ تەنیا ئەو وێنەیە ببینین، کە شۆڕش بۆمانی وێنا ئەکات، کە ئەمە بڕێک ڕاستی تێدایەو ئەشێ گۆشە دڵخوازەکەشبێ و حەزی کوردانەمان تێربکا.. بەڵام دواجار هەر گۆشەیەکەو هەموو وێنەکە نیە. حیزبی سیاسی ئەجندای هەیەو بە قەت ئەجنداکەی خۆی وێنەکەت ئەداتێ، لایەنگرەکانیشی حەزیان هەیەو بەقەت حەزو ڕق و هەڵچوونەکانی خۆیان وێنەکەت ئەدەنێ، ئا لێرەشدا وێنەکەی پارتییەک و ئاپۆچیەک و ئیسلامییەک فەرقێکی وای نیە! 
مەولانا گەیشتنە هەر وێنەیەکی خودا، بت دەرچوو، یەعنی هەر گۆشەیەکی ڕاستیت لێبوو بە هەموو ڕاستی، ئەوە ڕاستی خۆی نیەو تەنیا وەهمی خۆتە، عادەتەن چەلەحانێ و شەڕەکانیش لەسەر ئەم وەهمە هەڵئەگیرسێ. "واقع" خانوویەکە جگە لەوەی دەرەوەی چەندین ڕووە، ناوەوەشی دنیایەک ژوورە، کاتێ وێنەی گۆشەیەکی دەرەوەت لێ ئەبێ بە "هەموو" خانووەکە، ئیتر هەر لە ئاستی دەرەوەدا، لە گۆشەو ڕووەکانی تری خانووەکە نائاگایت، ئەمە جگە لەوەی کە لە پێچ و پەنای ژوورەوەش بێخەبەریت!
"فرەیی" و "جوڵە" دوو دیوی هەمان شتن، یەعنی دوای ئەوەی کە زانیت وێنەکە لە دەرەوە چەندین گۆشەی بینینی هەیەو لەناوەوەش دنیایەک پێچ و پەنا، ئینجا بۆت دەرئەکەوێ واقع جگە لەوەی کە فرەیە، وەستاویش نیەو جوڵاوە، فۆتۆ نیەو فیلمە! 
قۆناغێ دواتر ئینجا تێئەگەیت ئەسڵەن شتەکە تەنیا مەوزوع و بابەتێکی ڕووت نیە، بەڵکو زاتیش دێتە ناوەو هەرکەس جێپەنجەی خۆی بەجێئەهێڵێ و تێگەیشتنەکان جۆراو جۆر ئەکاتەوە.. دوای ئەوانە، ئیتر پێکەنینت بە کەرێتییە ئایدۆلۆژییەکانی خۆت دێت، کە سەرەتا شتەکەت لێبووبوو بە یەک گۆشەی وەستاو و شەڕت لەسەر ئەکرد!
ئیشی ئایدۆلۆژیاش هەر ئەوەیە بتخاتە ئەو گۆشە تەسکە وەستاوەوە، لەوێدا زیڕەت پێبکاو بڵێ فریاکەوە خواو دین و ئیسلام لە خەتەرایەو یەڵا با هەموومان دوعا بۆ ئەردۆگان بکەین.. یان کوردو کوردستان و شۆڕش لە خەتەرایەو یەڵا با هەموومان جنێو بە ئەردۆگان بەین.. ئا ئەم دووانەش ئەگەرچی زۆر ئەڵێن و فەزای وتنی ئێمەیان داگیریان کردوە، بەڵام لەڕاستییدا هیچ ناڵێن و تەنیا وزەی ئێمە لە ناتێگەیشتندا خەسار ئەکەن،، ئێمە ئەبێ قسە نەوتراوەکانی دوای ئەوە بکەین و تێگەیشتن و گوێگرتن بەرهەمبهێنین.
بۆئەوەی ڕق و شەڕەنگێزی کەمبێتەوە، گرنگە هەر یەکەمان وێنەکەی زەینی خۆمان لە وەستاوی و هەمووێتی بخەین و بیکەینەوە بە بەشێک لە گشتێکی جوڵاو. هەرکەس هیدایەتی ئەوەی هەبێ کە چاوی خۆی ئازادکا لە وێنە وەستاوەکەی ئایدۆلۆژیاو لە گۆشەی تریشەوە دنیا ببینێ، ئیتر دەسی لە بتە وەهمییەکەی خۆی بەربووە، هەموو شەڕو ڕق و عوقدەکانیش لەو بتەوەیە. 
سیاسەت تا ئەوێ مەیدانی جیاوازی و فرەییە، کە "فاشیزم و دین و شۆرش" دەسی لێنەوەشێنن، سیاسەتی تورکیاش لەناوەوە، فاشیزم دایڕزاندوەو مونافەسەکە لەسەر ئەوەیە کام بەرە فاشیستترە، لە دەرەوەش، هەر وێنەیەک کە دیناوی و شۆڕشاوی کرا، ئیتر لە فرەیی و لە جوڵە کەوتووەو بە کەڵکی سەیرکردن نایەت، وێنەکەی تورکیاش بە نیسبەتی چاوی ئێمەوە وای لێکراوە، بۆیە گووی تێکە.