پاییزۆك

ژێگر نجیب عبدالرزاق
ئاشنابوون ب فۆلكلۆر و كەلتوور و چاندا نەتەوەیی ژ كارێن گرنگ و پێدڤییە د ژیانێدا، ژبۆ ئەڤێ‌ چەندێ‌ مرۆڤ ڤەگەریتە بیردانكا گەلی كو هەر تشتەك تێدا هاتیە پاراستن؛ ژ ئەوان تشتان ئەدەبیاتا فۆلكلۆرییە كو دەریایەكا تژی دڕو مراریە و تو دشێی دناڤدا ب جوانی ڕەنگ و ڕوویێ‌ ژین و ژیارا كوردەواری ببینی. ئەڤ پاشخانا زەنگین و ب بها دیاردكەت كو مللەتێ‌ كورد خوەدی چاندو فۆلكلۆرەكێ‌ بلندە؛ بلنداهیا ئەوێ‌ هەر تشتەك تێدا دیاردبیت.
ئێك ژ مژارێن فۆلكلۆرێ‌ كوردی (سترانە) و ستران وەكو سەرپشكا ئەدەبیاتا گەلەری، ڕۆلەكێ‌ بەرچاڤ د توماركرنا ڕویدان و سەرهاتی و ژین و ژیارا خۆش و نەخۆش یا مللەتێ‌ كورد هەیە، ئەڤ پشكە ژ چەند چەقەكان پێكدهێت مینا (سترانێن شەران، دیلانێ‌، شینی و تازی، نارینكـ، لاڤژە، پاییزۆك، ....) ل ڤێرێ‌ مژارا مە دێ‌ دانەنیاسینا پاییزۆكێ‌ بیت.
پاییزۆك جۆرەكێ‌ سترانا فۆلكلۆرییە، ئەڤ سترانە ل وەرزێ‌ پاییزێ‌ و سەرێ‌ زڤستانێ‌ دهات گوتن، هەڤبەندییەك دگەل وەرزێ‌ پاییزێ‌ یا هەی لەوما دگوتنێ‌ پاییزۆك، ناڤەڕۆك و مەرەما ئەوان گرێدای ئەوی دەمێ‌ سالێیە كو دەما گوندی و كوچەر ژ زۆزان و بانیان ڤەدگەریانە گوند و جهوارێن خۆ، خەمل و ڕەوشا سروشتی دهاتە گوهۆڕین، دیسان گەلەك جاران ڤەقەتیان دكەتە ناڤبەرا ئەڤینداراندا. ئەڤ دەمێ‌ سالێ خواترخوستن و پیربوونە وەكو سروشت؛ و دیربوون و ڤەقەتیانە وەكو ئەڤیندار. هەروەسا ل پێشیا ئەوان وەرزێ‌ زڤستانێیە كو هەر تشتەك تێدا ڕادوەستیت سرو سەقەم و خەمگینی دهێت، زەحمەتییا ڕەوشا ژیانێ‌ و بەرهەڤیێن ئەوێ‌ وەكو خەمەكێ‌ بوون، د ئەڤی جۆرێ‌ سترانێدا ب ئاشكەرایی نیشانێن وەرزێ‌ پاییزێ‌ تێدا خۆیا دبن و ب نێرینەكا فەلسەفی بۆ دونیایێ‌ واتایا پاییزا عمری و مرنێ‌ دگەهینیت، ئانكو بەلگ وەراندن وەكو هێمایێ‌ داویێ‌ و پیربوونێ‌ دگەهینیت؛ هەر وەكو ل گەلەك دەڤەران بناڤێ‌ ( پیرەپاییزۆك ) دهاتە گوتن. ئەڤ جۆرێ‌ سترانێ‌ ژ ئالیێ‌ كێشێڤە نەیا ڕێكخستیە بەلێ‌ ژ لایێ‌ سەروایێڤە خودان سەروایە مینا حەیرانەكان و ژ لایێ‌ فۆرم و قەبارەیڤە درێژترە ژ حەیرانەكان. هەر كەسەك نەدشیا پاییزۆكان بسترینیت، بەلكو ب تنێ‌ دەنگبێژێن خودان شیان؛ شیانێن گوتنا ئەوان هەبوو، پێلپێلكرنا دەنگێ‌ گەورییێ‌ و بهێنكێشانەكا كویر دڤیا حەتا وەكو سەلیقە و شێوازێ‌ گوتنا وێ‌ یێ‌ كاریگەر گەهشتبا گوهێ‌ گوهداران. د ئەڤێ‌ جۆرە سترانێدا ئاماژە و نیشانێن وەرزێ‌ پاییزێ‌ و سالوخەتێن ئەوێ‌ دیاردبن مینا ( باوباران و هروبا ، دەركەتنا ستێرا گەلاڤێژ، ..... ). دەربارەی ڤەهاندنا ئەوان ناهێتە زانین كو كێ‌ ئەڤ سترانە ل پێشیێ‌ گوتینە و ڤەهاندینە هەر چەند ژ تایبەتمەندیێن ئەدەبیاتا فۆلكلۆری ئەوە كو خودانێ‌ ئەوێ‌ دیارنینە؛ بەلكو مللەت خودانە، لەوما گەلەك ژێدەر ئاماژە ددەنە هندێ‌ كو كەسێن بناڤودەنگ مینا ( حەمكێ‌ توڤی ، عەڤدالێ‌ زەینكێ‌ ، غەوسێ‌ هیزانی، ....) ئەڤ جۆرە سترانە گوتینە و ڤەهاندینە. نموونە
وێ‌ ل من هاتی پاییزەكا ڕەشو تاری
دارا خەملا خو وەراندن
تاڤی تاڤی باران باری
خوزی ژ خێرا خودێ‌ ڕا،
ئەز و بەژنا بلند جارەكا دی
بگەهاین ئێك
بلا پاشی ئەزا رەبەنا خودێ‌ ببام،
تەماشەكێ‌ ڤی باژاری..