ئەم کورد زێدە چاڤلێکرنێ دکین!

م. عبدالحمید مەندانی
چ تشتێ خراب و بێ مفا ئەم ژ کلتوورێ خەلکەکێ بیانی دگرین و دئیننە دناڤ خوەدا و تشتێ باش ژی فڕامۆش دکین.. ئانکو کارتێکرنا داگیرکەر و بیانیا عەشیرەت و ئاغا و بەگ و شێخ دناڤ مەدا دروستکرن ئۆتۆماتیکی..
نموونە :
1. عەشیرەت:
هزرا عەشیرەتێ مە ژ کلتوورێ عەرەبان وەرگرتییە،  ب تایبەت ژ سەردەمێ نەزانین(جەهالەت)ێ  و مە ژی عەشیر دروستکرن،  هەر چەندە پڕانیا عەشیرێن کوردان لێکداینە و ب حوکمێ جهناسیێ خوە کۆمکرینە و بووینە عەشیر و زوی ب زوی کەس ناگەهیتە کەسێ ژی،  بتنێ سێ چار عەشیرەک تێنەبن کو ب حوکمێ خوین دگەهنە ئێک ودوو. عەشیرەتی بخوە یا عەرەبانە و مللەتێن هند و ئەورۆپی ئەڤ عەشیرەتە نینن،  کو کورد ژی ژ مللەتێن هند و ئوڕوپینە،  لێ ب چاڤلێکرنێ هزرا عەشیرەتگەریێ دناڤ خوەدا کرینە کلتوور و پەیداکرینە،  چەند نەتەوێن دیتر ژی ئەڤە ژ عەرەبان وەرگرتییە و عەشیرەت دروستکرینە..
شەنگەستێ دامەزراندنا عەشیرەتان ژ ناڤ عەرەبان بەربەڵاڤبوویە..

2. هندەک پێشناڤ و پاشناڤ و پایە ژی دناڤ کورداندانە، دبنەکۆکا خوە دا نەکوردینە و ئەوژی ژ ناڤ  بیانیان هاتینە دناڤ کلتوورێ جڤاکێ کوردی دا،  ئەوژی ژبەر کو هەمی دەما کوردا خوە  کرییە دبن چەنگێن دژمن و داگیرکەرێن بیانی ڤه و ل سەر چەندین جەمسەران دابەشبوینە و بۆ دژمنا ل هەمبەر ئێک ودوو ڕاوەستاینە و شەڕ ل دژی ئێک و دوو کرینە و هزر و تیتال و کلتوورێ وان ژی دگەل خوە ئیناینە دناڤ جڤاکێ کوردیدا..
نموونە:
پەیڤ و پاشناڤێ  (ئاغا) د بنەکۆکا خوەدا پەیڤەکا فارسی(ئیرانی)یە بۆ چینەکا بلند یا جڤاکی دهاتەدان، لێ کوردا ژی ئینا دناڤ خوەدا وچاڤ ل وان کر.(فلان کەس ئاغا؟)

پەیڤ و پاشناڤێ(بەگ،  بیگ)پەیڤەکا تورکییە و کوردا ئەو ژی ئینا دناڤ مەدا.(فلان کەس بەگ؟)

پەیڤ و پاشناڤێ(پاشا،  باشا)پەیڤەکا مسرییە،  ب حوکمێ هندێ کو( محمد علی پاشا )د ئەسلێ خوە دا کوردبوو،  ئەو پەیڤ ژی مشەختی ناڤ جڤاکێ کوردبوو.(فلان کەس پاشا؟؟)

پەیڤ و پێشناڤێ(میر)دبیت کوردی بیت،  لێ ئەو ژی وەکو پاشناڤ بۆ کەسێن دەستهەڵاتدار د میرگەهان (میرنشین)دا دهاتە دەینان،  لێ نۆکە بۆ کەسێن ئاینی و سەرۆک عەشیران ژی دئێتە بکارئینان.(میر فلان کەس؟)

پەیڤ و پێشناڤێ(شێخ)، ئەڤە ژی پێشناڤەک عەرەبییە ژ پێشناڤەکێ ئاینی بوویە پێشناڤەکێ جڤاکی ژی و ئەڤ پێشناڤە هێدی هێدی یێ دناڤ کوردان دا ژی جهێ خوە دکت،  چ وەک پێشناڤەک ئاینی، یان پێشناڤەک جڤاکی.(شێخ فلان کەس؟)

3. دناڤ کوردان دا ب پەیدابوونا وێ چاڤلێکرنێ چەندین عەشیر دروستبوون، چ ب خوینێ، چ ب جوگرافیێ،  لێ دڕاستێدا، پڕانیا ئەڤێن نۆکە ب عەشیر دئێنە نیاسین،  هەمی عەشیر نینن، بەلکو هندەک دەڤەرن و هندەک گوندن و هندەک فدڕاسیوونن و کۆمکرینە ژ چەند ماڵبات و عەشیران،  هندەک ماڵباتن،  هندەک باژێرن....هتد

5. ئەڤ پێشناڤ و پاشناڤێن کەفتینە سەر تەخەکا ئەرستۆگراتی دناڤ کوردان دا ب تایبەت ل بەهدینان، ئەڤرۆ یا بوویە کەتوار، لێ هەکەر دیڤچوونەکا هویر و کویر بکن 95٪ یا ڤان ئاغا و بەگ و شێخان د ئەسلێ خوە دا ژ عەشیرا خوە نینن و ژ عەشیرەکا دیتر و جهەکێ دیتر هاتینە دناڤ وێ عەشیرێ دا و شیایە دەستهەڵاتا خوە دسەر واندا بسەپینیت،  ئەڤجا چ ب نانێ خوە، یان بهێزا خوە،  یان ب زەڵام وکەس و کارێن خوە، یان ب ڕێکا وەڵاتێن داگیرکەر..
هندەک ژ وان ئاغا هەر دئەسلدا کورد نینن،  هندەک ژی کرمانج نینن...نموونە ل ڤێ بەهدینانێ دوو ئاغایێن دوو عەشیرێن مەزن ناس دکم دئەسلدا ژ عەشیرا منن و (مەندا)نە،  لێ نۆکە ئاغا و سەرۆک عەشیرێن هندەک عەشیرێن دی نە و وان بخوە ئاماژە پێکرییە کو مەندانە، لێ نۆکە ژبەر کو ئاغایێت عەشیرێن مەزنن و عەشیر عەڤدینێ بۆ وان و ماڵباتا وان دکن نەشێن ئەسلێ خوە دناڤ وان دا دیاربکن..

مخابن ئەم هەمی یێت کەفتینە دناڤ ڤی مچارچۆڤێ بەرتەنگ و پاشکەفتیێ توخمپەڕێسیێ و ئەم و مەدەنییەت و ڕەوشەنبیرییەت ڕۆژ بۆ ڕۆژێ یێ دویری ئێک ودوو دبین و پتر ڕۆڵ یێ ب عەشیرەتێ دئێتەدان ژبۆ هندێ دەستهەڵاتدارێن نەخوێندەوار ل سەر جڤاکی زاڵبن و کورەبوونا جڤاکی ئیستغلال بکن.
هێدی ئەم نەشێن خوە ژڤی ڤایرۆسێ کوژەک خلاس ژی بکن،  چونکی هەکەر تو نە عەشیربی و مەدەنی بی، دێ کەسەکێ خواری و پشتگوههاڤێتی بی و چ بۆ نائێتەکرن و ب هەمی ڕەنگان دێ کەفتە دبن فشارا ڤێ نەزانینێدا.
دەستپێک و دوماهیکا ڤێ عەشیرەتگەریێ و توخمپەڕێسیێ پاشڤەمان و کێشە و گرفت و هەڤڕکی و دووبەرکییە و ئەڤە کارتێکرنێ ل ئێکگرتنا نەتەوەیی ژی دکت و عەشیرەت دبیتە پێشینە بۆ هەر تاکەکێ جڤاکی..
چارەسەرییا ڤی کلتوورێ شکەستی، ئەوە دەستهەڵات ڕۆڵێ عەشیرەت و ئاغا لاواز بکت و پشتگوهـ پاڤێژیت و یێ ب عەشیرەت ئاغاتی ڕەفتاڕێ بکت، ڕێک پێ نەئێتەدان ل چ جهێن حکۆمی کار بکن و ڕاگەهاندن ژی هشیاریێ بۆ جڤاکی چێکت، کو عەشیرەت و ئاغا و بەگ بێ ڕۆڵن و یاسا و مەدەنییەت خودان ڕۆڵن..