ھەڤژینییا ب (چاڤلێکرن) سەرکەفتیترە یان یا ب (حەژێکرن)؟!

دەرووناس: نەفەل شەریف
مە پێدڤی ب دارێشتنەکا نوی و تێگەھشتنەکا نوی ھەیە بۆ پێکئینانا ھەڤژینیێ لسەر (چاڤلێکرن و حەژێکرن)ێ دا. چاڤلێکرن دیاردەکا شارستانی یا ساخلەمە مرۆڤ برێکا چاڤلێکرنێ پێشدکەڤیت, دەمێ گوھۆرینێن جڤاکی روویدەن وەک زانایێ جڤاکی یێ عێراقی (د. على الوردي) دبێژیت، نە موخەلەک ددەستێ مە دا بیت، بتنێ بھێلن دیاردێن شرین بھێن و یێت تەحل نەھێن، لەورا چاڤلێکرن وەك دیاردەیەكا بەربەلاڤ دهێتە ڤەکولینکرن ددەروونناسیێ ژیدا، کۆ ئەڤ دیاردە ل درێژاھیا دیروکێ دھەمی جڤاکان دا ھەبوویە، بەلێ ل سەردەمێن بووری دا ژبەر ھەبوونا رەوشت و تیتالا و بلندیا ئاستێ رەوشتێ مرۆڤایەتی و ھەبوونا ترس و شەرمێ ژ ئێک و دوو و بلندیا رێژا وژدانێ چاڤلێکرن نەبوو یان کێمبوو ژبەر ھندێ ھەڤژینی پتر لسەر ئاستێ بریارێن عەشیرەتگێری و قەدەرێ بوو، ئەڤجار سەرکەفتن و شکەستنێن خوە ھەبوونە، بەلێ پشتی گەشەکرن و پێشڤەچوونا تەکنولوژیایێ و وەرارا جڤاکان و چێبوونا شورەشێن رەوشەنبیری و زێدەبوونا جھێن سوشیال میدیایێ، کۆ ھەڤنیاسین ب ساناھیتر لێکریە و دشیانا مرۆڤان دایە چاڤلێکرن و رەفتارێن خوە وەکی جڤاکێن دی لێ بکەن.

چاڤلێکرنێ خالێن ئەرێنی و نەرێنی ھەنە و ئەڤە ژی لدیڤ حەز و ھەست و ھزرکرنا مرۆڤان دمینیت و بۆ خوە بھەلبژێریت، چنکی ھەر تشتێ مرۆڤی بڤێت ئەوە ئاراستا ھەلبژارتنا مرۆڤی، ئەڤە ژی دێ تەرازییا ⚖️ رەوشەنبیریا مرۆڤی دیاردکەت.
بەلێ ئەگەر چاڤلێکرنا نە درۆست بیت، ئانکۆ نە گۆنجایی رەوشت و ئاستێ مرۆڤی بیت دێ نەخوەشیێن خوە ھەبن چۆنکی نە سرۆشتێ راستگۆییا مرۆڤی بخوەیە ئەگەر مرۆڤ ئاستێ ئاراستە و ھەلبژراتنێن خوە نەزانیت، لەوا دڤێت  ئەڤ چاڤلێکرنە یا ئەرێنی بیت و لدویڤ حەز و شیانێن کۆمەلگەھی ژی بھێن گۆنجاندان.

بەلێ ل وەلاتێ مە ب تایبەتی و ل رۆژھەلاتا ناڤین ب گشتی چاڤلێکرنێ مێشکێ خەلکێ یێ شویشتی و کاریگەریەکا نەرێنی و خراب لسەر مێشکێ وان کریە، و ئەو وەسا ھزر دکەن ئەگەر لڤی سەردەمی تە ترومبێل یان خانی نەبیت، و جلکێن تە ژ مارکێن بناڤ و دەنگ نەبن، و تە مۆبایلەکا نوویا مارکە نەبیت، دێ وەسا تە پێناسەکەن کۆ کەسەك پاشکەفتی و نەزان بێی کۆ بزانن ئەڤ تشتە درۆستە ئان نە، گەلەک ھەڤژینێن نۆکە چاڤلێکرنا وان لسەر ھندێ یە کا چەند زێرا بخازم ئان دڤێت من خانی و ترۆمێلا خوە یا تایبەت ھەبیت، ئان ژی دێ دەواتا مە بڤی رەنگی بیت، تایبەتی نۆکە خازگینیێن کچ و کۆرێن مە چاڤلێکرنا شەھیانێن وان ھەمی مەراسیمێن چاڤلێکرنا وەلاتێن تۆرکی و خەلیجی و ئەورۆپی نە، ئان گەلەک گەنجێن مە داخازا وان لسەر کچێن ب مۆدێلە ئان کۆرێن ب مۆدێلە چنکی ھزر و عاتیفا وان لسەر کەسایەتیێن مۆدێلێن بیانیا نە، نە بەس ئەڤە بەلکۆ گەلەک ژ گەنجێن مە ژبەر ھزرێن ماددی و عاتیفی حەژێکرن و ڤیان پشتگۆھ ھاڤێتیە لەوا ئەڤ چاڤلێکرنە دێ یا شکەستی بیت چنکی بۆ زانین و تێگەھ و ھزرێن باش بکار نەھاتیە بتنێ حەز و ھەستێن دەمکی و ماددیینە، بەلێ بخوە ئەگەر چاڤلێکرن بو دیاردێن ئەرێنی و باش بیت دێ بیتە ئەگەرێ پێشکەفتنێ وەک ( خواندنێ و ئاڤاکرنا مللەتی و  پێگەهاندنا تەخا گەنجان و دابینکرنا تەکنەلۆژیایەکا سەخلەم لسەر جڤاکی برێکا  رێکخراوێن مەدەنی و سوشیال میدیایێ و ڕاگەهاندنێ و خولێن ڕەوشەنبیری بهێنە ڤەکرن و پێشکێشکرن دا کۆ مێشکێ خەلکی پاقژ بیت و دوویر بن ژ رەفتارێن خراب، لەورا پێکئینانا ھەڤژینیێ ئەگەر لسەر حەژێکرنێ نەبیت د بنیات دا ئەو ھەڤژینیە دێ بەرەڤ شکەستنێ چیت.