کێشەیا مادێ 140یێ دەستورێ عیراقێ دناڤبەرا حکومەتا عیراقێ و هەرێما کوردستانێ دا

رێمان ئیسماعیل زێباری
ل دەستپێکێ من دڤێت ئاماژێ ب پرسیارا بابەتێ خو بکەم، ئەوژی (ئەرێ کێشەیا مادێ 140 دناڤبەرا حکومەتا عیراقی و هەرێما کوردستانێ دا چەند گاریگەری لسەر پروژێ هیلالا شیعی یا ئیرانی هەیە؟)، ژبەرهندێ  دێ پێناسەیەکێ دەمە دوو بابەتان ئەو ژی  :
۱_ مادێ 140ژ دەستورێ عیراقێ، مادەیەکێ دەستوریە بریار لسەر هاتیەدان پشتی داگیرکرنا عیراقێ ژ لایێ ئەمریکا ڤە، لسالا ۲۰۰۳ز ژبۆ چارەسەرکرنا دووسیا کەرکوکێ کو دبێژنێ دەڤەرێن ناکوکی لسەر و کورد داخازا بجهئینانا ڤی مادەی دکەن، لێ عەرەب و تورکومان دژایەتیێ دکەن. ژبو کو هەرسێ نەتەوێن (کورد و عرب و ترکمان) پێکبهێن ئەڤ ئاریشەیە ڤەگوهاستیە ژبۆ دەستوری ل سالێن (٢٠٠٣-٢٠٠٤-٢٠٠٥)ێ ل وێرێ دەنگ لسەر هاتیە دان ل اکتوبەرا سالا ٢٠٠٥ێ.
٢-هیلالا شیعی: تێگەهەکێ سیاسیە هاتیە بکارئینان ژلایێ (شاهـ عبدللە دووێ شاهێ ئوردنێ) ژبۆ گوڤارا واشنتوون پووست ل دەمێ سەرەدانا وی ژبۆ ئەمریکا ل دەسپێکا هەیڤا کانوونا ئێکێ لسالا ٢٠٠٤ێ دبێژیت من ترس هەیە کو حکومەتا عیراقێ ب هاریکاریا ئیرانێ گەهشتیە دەست هەلاتێ و هاریکاریا سیاسەتا شورەشا ئیسلامیا ئیرانێ بکەت و هەروەسا ل دیمەشق ژی بهەمان شێوە کو ئەڤ هیلالە دێ لژێر كونترولاشیعی بیت هەتا دگەهیتە لبنانێ.
وەکو یادیار ئەڤە دوو بابەتێن ژێک جودانە و رەنگە گەلەك ژ هەوە بێژن ئەرێ ڤان بابەتان چ پەیوەندی دگەل ئێك هەیە بەلێ د راستی دا ئەڤە بابەتەکێ گەلەك گرنگە.
 کو ئاریشەیەکا بەری چەندین سالانە و ئەگەر ئەڤ ئاریشە نەهێتە چارەسەرکرن دێ بیتە ئاریشە بۆ گەلەك سالێن دی. ژبەرکو هەمی گومان ژبووی هندێ دچن کو ئیرانێ دڤێت ئەڤان دەڤەرێن دکەڤنە ژێر مادێ 140 یان بێژین ئەو دەڤەرێن ناکوکی لسەر دناڤبەرا حکومەتا عیراقی و هەرێما کوردستانێ دا بکەتە رێرەوەك ژبۆ دەربازکرنا پروژێ خو یێ بناڤێ هیلالا شیعی کو ئەڤە مەزنترین گەڤە لسەر دیمووگراڤیا ڤێ دەڤەرێ هەتا ئەم دشێین بێژین کو ئیران یا شیای ٨٠٪ێ یا سەرکەڤتی بیت ژ بدەست ڤەئینانا ڤان دەڤەران. ژبەرکو ئیران ب رێکا هێزاەکا شیعی ل عیراقێ بناڤێ (حشدا شعبی) دەست بسەر زوربەیا ڤان دەڤەراندا گرتیە و دەست هەلاتێ لێ دکەن. هەروەسا ئەڤ هێزە بتمامی کار ژبۆ بجهئینانا حەزێن ئیرانێ دکەت. بۆ زانین ئەڤ هێزە ب بریارێن (قاسم سولەیمانی) بەرپرسێ ڤەیلەقا قودس یا سوپایێ ئیرانی کاردکر، هەر ژبەرهندێ لسالا ٢٠١٨ێ هێزێن ئەمریکی دهێرشەکا ڤرووکەیان دا ل فروکەخانا بەغدا هەرئێك ژ قاسم سوولەیمانی و ابو مهدی المووهندس کڕنە ئامانج و هاتنە کوشتن. ئیران برێکا هێزا حشدا شعبی دڤێت ئەڤان دەڤەران ب ئێخیتە ژێر دەست هەلاتا خو بو هەتاهەتایێ ژبەر هندێ ئیران کار ژبوو گوهرینا دیموگراڤیا ڤان دەڤەران دکەت ژبەرکو دڤێت ئەڤان دەڤەران بکەتە دەڤەرێن شیعە مەزهەزب ئەگەر هاتو ئەهێزەژی ژڤان دەڤەران نەما دا بو وانا یا بساناهی بیت د ڤان دەڤەران دا دەربازی سووریا ببن.  ژبوو ڤی کاریژی دەست ب چەند کارەکان هاتیە کرن لڤان دەڤەراندا بوونمونە:
١ -راگوهاستن: ئیرانێ دڤێت خەلکێ ڤان دەڤەران رابگوهێزیت ژبەرکو زوربەیا خەلکێ ڤان دەڤەران مەسیحی و ئێزدینە.
٢- بەلاڤکرنا هزراشیعی: ئیرانێ دڤێت هزرا شیعی ل ڤان دەڤەران بەلاڤبکەت ژبوو هندێژی رابویە ب گوهرینا مەزهەبێ سونی بوشیعی ژ لایێ یاسایێن شەریعی ژ شەرعەتێ شیعی لسەر خەلکێ دەڤەرێ جێبەجێ دکەت و رابوویە ب دروستکڕنا مەزاڕێن پیروز یێن شیعەیان لڤان دەڤەران .
٣-کرینا ئەردو خانیان: ژ خەلکێ ڤان دەڤەران ب تایبەتی مەسیحیان ب بهایەکێ گەلەك زور هەر وەکی وێ چەندا ل فەلەستینێ چێبووی لدەمێ جوهیان ئەردوو خانی ژ مووسلمانان دکڕین.
٤-رێگە نەدان ب زڤرینا ئاوارەیێن ڤان دەڤەران بتایبەتی ئاوارەیێن شنگالێ کو زوربەیاوان ل هەرێما کوردستانێ د کەمپاندا د ئاکنجینە.
هتد...
گەلەكێن دیژی. هەڕوەسا گەلەك یا ب زەحمەتە ئەم بشێین ئاماڕو داتایان بدەست خوڤەبینین لسەرڤی بابەتی ژبەرکو رێک ب مەناهێتە دان ب ئازادی سەرەدانا ڤان دەڤەران بکەین ئەم نەچاردبین ب رێکا ئەنجامدانا هەڤدیتن و گڤتوگویان دگەل کەسانێن شەهرەزا زانیاریا بدەست خوڤە بینین لێ هەر داتاین دروست ناگەهنەمە ژبەرکو هەرئێك دبەرژەوەندیا خودا زانیاراریان ددەت.
ئاها ژبەر ڤان ئەگەران ئەڤ بابەتە گەلەك یێ گرنگە ژبەرکو مەترسیە لسەر داهاتویێ وان دەڤەران و خەلکێ وان و کلتورێ و ئاینێ وان.