دەهۆڵی شکست - بەشی یەكەم

پەیكار عوسمان
سەرکەوتن لە داننان بە شکستەوە دروست ئەبێت، بەڵام ڕاست و چەپی عەقڵی سیاسی کوردی، بە دوو جۆر مامەڵە لەگەڵ شکستدا ئەکا: یەکەم تا بۆی بکرێ ئینکاری شکست ئەکاو ئەڵێ من سەرکەوتووم. دووەم کە ئیتر شکستەکە  مەجالی ئەوەی تیانەمابوو بیکات بە سەرکەوتنێکی موزەییەف، ئینجا دەسئەکات بە کڕوزانەوەو ئەیداتە پاڵ موئامەرەو غەردی ئەمو ئەو!
هەڵبەتە ئەمە شتێکی غەریب نیەو هەر سروشتە خۆپەرستەکەی مرۆڤە، کە ئەگەر بەردەوام پەروەردەی ئەخلاقی و فیکری و ڕەخنەیی نەکەین، فۆڕم ئەگۆڕێ و لە شێوەی دەمارگیری بۆ گروپ و حیزب و ئایدۆلۆژیادا خۆی دەرئەخات. 
- لە نمونەی ئینکاریکردنی شکست، وەکو ئەو کۆمیدیایەی پارتی و یەکێتی، کە لە بەغدا شکست لەدوای شکست تۆماری ئەکەن و لە ڕاگەیاندنیش، شەڕیانە سەرئەوەی کە شکستەکە سەرکەوتنی کامیانە! 
- لە نمونەی ئەو شکستەش کە ئیتر پینە ناکرێ و ناتوانرێ وەکو سەرکەوتن بفرۆشرێتەوە، ئاشبەتاڵەکەی حەفتاکانە، کە لێرەدا ئیتر، ئەوە ئێمە نین کە دنیایەک هەڵەو خەلەلمان هەبووە، بەڵکو ئەوە ئەوانن کە غەدرو گەلەکۆمەیان لێکردووین!
ئەو دوو خاڵەش ڕێک عەقڵی کەڵەکردنی شکستەو کورد تا خاوەنی ئەو عەقڵەبێ، سەرکەوتنی ڕاستی نابینێ و ئەبێ هەر خەریکی هەڵپەڕکێ بێت بۆ سەرکەوتنە گاڵتییەکانی. ئەوەش هەر عەقڵی پارتی و یەکێتی نیە کە وایە، بەڵکو کۆی عەقڵی سیاسی ئێمە، گەشەی دیموکراسییانەی نەکردوەو هێشتا هەر تێکەڵەیەکە لە (دەمارگیری خێڵەکی و غروری دیکتاتۆری و خەیاڵی تۆتالیتاری) کە هەریەک لەمانە، بە جیا نادیموکراتە، چجای بە تێکەڵیی!
یەکێ لە پێناسەکانی زانست ئەوەیە، کە لەسەر هەڵەکانی خۆی ئەژی و بەردەوام لە هەڵەی پێشترەوە خۆی ئەپدەیت ئەکاتەوە.. دیموکراسییش هەر ئەوەیە کە لەسەر شکستەکانی خۆی ئەژی، دانی پیائەنێ و خۆی پێ ئەپدەیت ئەکاتەوە.. جا عەقڵێک کە هەڵە قبوڵ نەکا، هێشتا نەهاتۆتە ناو پارادایمی زانستەوە، عەقڵێکیش کە شکست قبوڵ نەکا، هیشتا بەلای دیموکراسیدا نەڕۆشتووە!
دیموکراسی ئەوەنیە کۆمەڵی قەبیلەی دەمارگیر، هەڵبژاردن بکەن و هەریەکەشیان، تەنیا بە شەرتی بردنەوە یارییەکەی قبوڵ بێ، دیموکراسی ئەوەیە کە هەمووان دۆڕانی خۆیان قبوڵ ئەکەن و چیتر هەڵە بێ خاوەن نەکەوتووە، بەڵکو هەرکەس هەڵەی خۆی هەڵئەگرێتەوە. 
زانست بە هەڵگرتنەوەی هەڵەکانی خۆی، ئەزموونی کەڵەکەکردو خەریکی پێشکەوتنەکانی خۆیەتی، دیوکراسی لە هەڵگرتنەوەی هەڵەکانی خۆیەوە، ئەزموون کەڵەکە ئەکاو کولتوری کرانەوە بەرەوپێش ئەبا، عەقڵی دۆگماش لەوێوە کە بڕیاری داوە هەڵە ناکات، ئیتر وەستاوەو هیچ و نائەزموون کەڵەکە ئەکات، چونکە ئەزموون تەنیا لە جوڵەدا بەدەست دێ! 
عەقڵی دیموکرات، ململانێ ئەکاو هەوڵی تەواوی سەرکەوتنیش ئەدا، بەڵام شکستی لا ئاساییە، نە ئینکاری ئەکاو نە ئەیداتە پاڵ ئەو، بەڵکو قبوڵی ئەکاو ئەیداتە پاڵ خۆی، لێرەشەوە بەردی بناغەی سەرکەوتنی داهاتوو دائەنێ، چونکە ئیتر دەسی خستۆتە سەر شوێنە راستەکە. بەڵام عەقڵی نادیموکرات، شکستی پێ عەیبەو هەمیشە سەرکەوتنەکان، هۆکارەکەی ناوەکییەو ئەیداتە پاڵ خۆی، شکستەکانیش هۆکارەکەی دەرەکییەو ئەیداتە پاڵ ئەو، ئیتر کلیلی سەرکەوتن لەخۆی ون ئەکات!
خوا وتی، هەرچی چاکەیە لەمنەوەیەو هەرچی خراپەیە لە خۆتانەوەیە.. عەقڵی نادیموکرات لەبری ئەوەی بەشە مرۆییەکەی ئەو ئایەتە هەڵگرێتەوەو بەردەوام ئەزموون لە هەڵەکانی خۆی وەرگرێ، بەشە خواییەکەی هەڵگرتەوەو وەکو خوادایەک پێمانئەڵێ: سەرکەوتنەکان لەمنەوەیەو شکستەکان لە لایەکی ترەوە!
جا بۆ هەڵبژاردنی تورکیا، ئەوەی کە پێویستبوو بە پشتیوانەکانی ئەردۆگان بوترێ، وترا، بە زیادەوەو تەنانەت بە زیادەڕەویشەوە. ئێستا کاتی هەنێ ڕەخنەیە لە عەقڵی ئاپۆچی، ئەو عەقڵەی کە دیوارێکی بەرزی شەڕعیەتی شۆڕشی بەدەوری خۆیدا هەڵچنیوەو جگە لە پیاهەڵدان، بە هەر جۆرێکی تر توخنی بکەویت، ئیتر تۆ جاشیت!
ڕەخنەکەش لە سێ ڕەهەندەوەیە: یەکەم داننەنان بە هەڵەو شکست، دووەم "داگیرکردنی هەموو" لەناوەوە، سێیەم داگیرکردنی وێنەکە لە دەرەوە.
نمونەیەکی سادە، لە شەڕێکدا کە گریمان مەساحەکەی بیست کیلۆمەترە، لە کیلۆمەتری ئەخیرداو لە تەپۆلکەیەکی دوورە دەست، گەریلا دوژمن ئەوەستێنێ.. ئیتر کلیپ و دەهۆڵ و زوڕنای سەرکەوتن دەسپێئەکاو ئەبێ هەڵپەڕین، لەکاتێکا ئەوە سەرکەوتنێکی زۆر بچوک و ڕێژەییەو ڕاستی وێنەکە ئەوەیە کە نۆزدە کیلۆمەترمان دۆڕاندوە!
ئا ئەوە هەمان داستانی پردێ و سەرکەوتنە گاڵتییەکەی پارتییە، لەکاتێکا ڕاستی وێنەکە ئەوەیە کە ئێمە تەواوی ناوچە دابراوەکانمان دۆڕاند. جا هەمان عەقڵ لە هەڵبژاردنیشدا ئامادەیەو ئەگەر هەدەپ ملیۆنێک دەنگ زیاد بکا، ئێمە سەرکەوتووین، ئەگەر ملیۆنێ دەنگیش کەم بکات، ئێمە هەر سەرکەوتووین، کوڕیشم ئەوێ بڵێ وانیە!
هەڵبەتە شتەکە بە چەندێتی ناپێوم، ئەزانم خەبات دژی فاشیزم و زۆرداریی، ئەخلاقیی و چۆنێتییە نەک ژمارەیی و چەندێتی و ئا لێرەدا دوو کورسیشت هەبێ هەر براوەیت.. باسی دۆخی ئێستای هەدەپیش ناکەم، کە سەرکردەکانیان گیراون و دنیایەک ستەم و زەختیان لەسەرە.. باسی ئەوەش ناکەم کە شتەکە ڕێژەییەو ئەگەر لە لایەکەوە شکستبێ، لە گۆشەیەکی ترەوە سەرکەوتنەو گورزی گەورەی لە تەرەفی بەرامبەر داوە.. باسی ئەم شتانە ناکەم، بەڵکو بە گشتی باسی عەقڵی سیاسی کوردی ئەکەم، کە داننان بە هەڵەو شکست نافامێ و ئەوەش ئەمانبا بۆ خاڵی دووەم.
بەکورتی: داننان بە شکست، یەعنی داننان بەو واقعەی کە نوێنەری هەموو نیم و بەشێکی کۆمەڵگا هەیە کە نەمتوانیوە نوێنەراتی بکەم، عەقڵی نادیموکراتیش، داگیرکەری هەمووەو هەرگیز خۆی بە بەش نازانێ، بۆئەوەشی ئەو بەشێتییە دەرنەکەوێ و هەر لەناو وەهمی پێشڕەوایەتی هەموودا بمێنێتەوە، ئیتر دان بە دۆڕان و هەڵەدا نانێ و شتەکە زۆر قورسە بەلایەوە!
حیزبی ئێمە، کە دان بە شکستا نانێ، خۆ مەبەستی ئەوەنیە کە بەرامبەر دوژمن بە دۆڕاو دەرنەکەوێ، بەڵکو مەبەستی ئەوەیە کە لەناوخۆدا، سیحرە تۆتالیتارەکەی نەکەوێ و هێشتا هەر نوێنەری تاقانەی هەمووبێت و نەیەتە حەجمی ئاسایی خۆی، کە نوێنەری بەشە. 
لەڕاستییدا حیزبی کوردی، یان ئەبێ واز لە وشەی دیموکراسی بهێنێ، کە ماشەڵا زۆر سەرفی ئەکا، یان ئەبێ بە "بەش" ڕازی بێت و واز لە خەیاڵی داگیرکردنی "هەموو" بهێنێت، کە سوبحانەڵا هەموویان وان.. ئاخر ئەو دووانە پارادۆکسەو پێکەوە کۆنابنەوە! 
"داگیرکردنی هەموو" خەیاڵێکی فاشیستانەیەو وەکچۆن هەموو تورکیا نەبوون و نابن بە تورک و یەکڕەنگیی دەوڵەتیان قبوڵنەکرد، هەموو باکوریش نەبوون و نابن بە پەکەکەو یەکڕەنگی شۆڕشیش قبوڵ ناکەن. هەر خودی پەکەکە بۆچی هەیەو هەبوونەکەشی ڕەوایە؟ چونکە داواکەی دەوڵەت لە کۆمەڵگا ناڕەوابوو، کە ئەیویست کورد نەمێنێ و هەمووان ببن بەتورک. دەی داوای حیزب و شۆڕشیش هەر ناڕەوایە، کە بیەوێ لە پشتی خیتابی ڕزگاری و مەزڵومیەتەوە، هەموو کۆمەڵگا یەک ڕانە مەڕبێ و ئەویش شوان. 
یەعنی شەڕعیەتی دەوڵەت چەنێک پاساوە بۆ یەکڕەنگی کۆمەڵگا، شەرعیەتی شۆڕشیش هەر ئەونە پاساوە بۆ یەکڕەنگی و هەردوکی هەر ناڕەواو دەسدرێژییە بۆ سەر فرەیی کۆمەڵگا! 
خەیاڵی نوێنەرایەتی هەموو، خەیاڵی هیتلەرو ستالین و ئەتاتورکەو چەنێک ئیمکانە هەموو عێراق ببن بە بەعسی و هەموو باشوور بن بە پارتی، هەر ئەونەش ئیمکانە هەموو باکور دەنگ بدەن بە هەدەپ، خۆ لەبەر ئەوەنا کە هەدەپ خراپ بێت، بەڵکو لەبەر ئەوەی کە کۆمەڵگا ئاڵۆزو فرەیەو بە قولاپی یەک حیزب و ئایدۆلۆژیا ناگیرێ و بۆشایی ئەمێنێتەوە، ئەو بۆشاییەش ئەبێ فیکری ترو هێزگەلی تر پڕی بکەنەوەو دیموکراسی ناوخۆیی ڕووبدا!
عەقڵی ئێمە، لەگەڵ خەڵکیدا دیموکراتەو بەش ئەفامێ، مەسەلەن ئاساییە لامان، بەشێکی دەنگی تورک بۆ هەدەپ بێت، بەڵام لەگەڵ خۆماندا عەقڵە بەشییەکەمان ئیش ناکاو ئەیدەینەوە بە گێڕی هەموو، ئەمانەوێ هەموو کورد دەنگ بدەن بە هەدەپ، کاتێكیش کە هەمووەکە بەدەست نایەت، ئەکەوینە هاتوهاواری جاشاندن و تەخوینی یەکتر، لەکاتێکا خەلەلەکە لە کوردی ئەوێدا نیە، لە عەقڵە هەمووگەراکەی ئێمەدایە، کە داواو چاوەڕوانییەکی نەکردەو موستەحیلمان لە "کۆمەڵگا" هەیە!
وێنەی ڕاستەقینەو مومکینی کۆمەڵگا، فرەییەو تەنیا لە دۆخی سەپاندن و ناچارییدا کۆمەڵگا یەک ڕەنگە. تەنانەت دۆزی ڕەواو مەزڵومیەتیش، "هەموو" دروستناکاو سیحری "فرەیی کۆمەڵگا"و واقعە بەشییەکەی بەتاڵ ناکاتەوە. 
ئازادی ئەوەیە کە مرۆڤ هەڵبژاردنەکەی ئازادبێ، نەک بیبەیتە دووڕیانە ناچارییەکەی دەوڵەت، یان من یان تیرۆرستیت. یاخود دووڕیانە ناچارییەکەی شۆڕش، یان من یان جاشیت. یاخود دووڕیانە ناچارییەکەی ئیسلامیزم، یان من یان بێئەخلاق و بێ دینیت. یان دووڕیانە ناچارییەکەی موعارەزەی پۆپۆلیست، یان من یان بەرەی گەندەڵیت.. 
خۆ یەکسانکردن بە هەموو، چەقۆی دوولەتکردنی کۆمەڵگایە بۆ ڕەش و سپی، دیموکراسی ئەوەیە کە کۆمەڵگا وەکو وێنەیەکی فرەڕەنگ ببینین نەک وەکو وێنەیەکی دووڕەنگ. 
بێگومان لە فرەییبوونی فەزای سیاسی باکوور، مەبەستم حیزبی کارتۆنی و پترۆدۆلار نیە کە پارتی دروستیکا.. یان حیزبی ئیسلامی بە فۆرمی سەلەفی و ئیخوان، کە یەکەمیان زاڵمی پێ وەلی ئەمرەو دووەمیان زاڵمی پێ عیزەتی ئیسلامە.. بەڵکو مەبەستم ئەو بەشەی کۆمەڵگایە کە هەدەپ ناتوانێ نوێنەرایەتی بکات، کە ئەمە شتێکی ئاسایی و بەشێکی ڕاستەقینەیەو گرنگە فۆڕمی ڕاستەقینەی خۆیان گەڵاڵە بکەن و ڕێزی بژاردەکەشیان بگیرێت و چیتر نەفرەتیی و دەرکراوی ماڵەکە نەبن، چونکە ماڵەکە، ماڵی باوکی کەس نیە ئەوانیتر بکاتە دەرەوە.
هەروەها لە حیکایەتی قبوڵکردنی جیاوازی ناوخۆ، مەبەستم ئەوەنیە کە پێوەری ئەخلاقی نەمێنێ و ئیتر جاشێتی ئاسایی بێت، بەڵکو مەبەستم ئەوەیە مەساحەی فرەیی هەبێ و پێشێلکردنی ئەمەش، هەر وەکو جاشێتی، کفرو خەتی سوور بێت.
ماویەتی