هونەری بابەتگەرایی نوێ New Objectivity art

قادر میرخان
ئۆبژێکتیڤیتی نوێ کە بە زمانی ئەڵمانی بە نیو ساچلیچکیت ناسراوە، بزووتنەوەیەکی هونەری بوو کە لە دوای جەنگی جیهانی یەکەمدا سەریهەڵدا، بە پلەی یەکەم لە ئەڵمانیا. ئەم بزووتنەوەیە زۆرجار وەک وەڵامێک بۆ سەردەمە پڕ لە گێژاو و نادیارەکانی سەرەتای سەدەی بیستەم سەیر دەکرێت. هونەرمەندانی بابەتگەرایی نوێ هەوڵیان دەدا واقیع بە گرنگیدانێکی بەهێز، جیهانی بابەتیی، دیدگایەکی ڕەخنەگرانە، زۆرجاریش تەنزئامێز بۆ کۆمەڵگا وێنا بکەن. بزووتنەوەکە فۆڕمی هونەری جۆراوجۆری لەخۆگرتبوو، لەوانە نیگارکێشی، فۆتۆگرافی، ئەدەب و دیزاینی گرافیک.
تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی هونەری بابەتگەرایی نوێ بریتین لە:
ڕیالیزم: بابەتگەرایی نوێ نوێنەرایەتییە ئایدیالیزەکراو و ڕۆمانسیزەکراوەکانی جیهانی ڕەتکردەوە کە لە بزووتنەوە هونەرییەکانی پێشوودا باو بوون. بەڵکو هونەرمەندان ئامانجیان وێناکردنی واقیعی بێ ڕازاوەی بابەتەکانیان بوون، زۆرجار جەختیان لەسەر وردەکاری و وردبینی دەکردەوە.
ڕەخنە لە کۆمەڵگا: زۆرێک لە بەرهەمەکانی بابەتگەرایی نوێ، شرۆڤەیەکی ڕەخنەیی و هەندێکجار تەنزئامێزیان لەسەر کۆمەڵگەی هاوچەرخ لەخۆگرتبوو. هونەرمەندان واقیعە سەختەکانی ژیانی دوای جەنگی جیهانی یەکەم و ململانێ ئابوورییەکان و گرژییە کۆمەڵایەتییەکانی ئەو سەردەمەیان وێنا دەکرد.
پۆرترێت: پۆرترێت ژانرێکی بەرچاو بوو لەناو هونەری بابەتگەرایی نوێدا. هونەرمەندان تاکەکانیان بە شێوەیەکی ڕاست و بێ چەواشەکاری دەکێشا یان وێنەیان دەگرت، زۆرجار جەختیان لەسەر بارە دەروونییەکانیان دەکردەوە یان هەستی دابڕانیان دەگەیاند.
دیمەنە شارییەکان: بزووتنەوەکە زۆرجار شوێنی شارەکانی تێدابوو، کە تیشکی خستە سەر کاریگەرییەکانی پیشەسازی و مۆدێرنیزە لەسەر کۆمەڵگا. هونەرمەندان دیمەنی شار و نامۆبوونی ژیانی شار و نادیاربوونی قەرەباڵغییان وێنا دەکرد.
ستیل لایف: هونەرمەندانی بابەتیی نوێ، گرنگییەکی زۆریان بە وردەکارییەکان، بەدواداچوون بۆ بابەتەکانی ستیل لایف داوە، وەک شت و دیمەنی ڕۆژانە. ئەم بەرهەمانە زۆرجار هەستی ڕێکخستن و وردبینییان هەبوو.
کاریگەری فۆتۆگرافی: بزووتنەوەکە لە ژێر کاریگەری وردبینی و بابەتییەتی فۆتۆگرافیدا بووە. هونەرمەندان تەکنیکەکانیان لە فۆتۆگرافی وەرگرتووە، وەکو بڕین و فۆکەسی تیژ، بۆ ئەوەی هەست بە دەستبەجێیی و ڕەسەنایەتی لە بەرهەمەکانیاندا دروست بکەن.
هونەرمەندە دیارەکانی پەیوەست بە بزووتنەوەی بابەتگەرایی نوێ بریتین لە:
ئۆتۆ دیکس: بە وێناکردنی توند و ڕەخنەگرانەی شەڕ و کۆمەڵگا و بارودۆخی مرۆڤ ناسراوە.
جۆرج گرۆس: هونەرمەند و کاریکاتۆریستێک کە بە وێناکردنی تەنزئامێزی ژیانی شارەکانی بەرلین و گەندەڵی سیاسی بەناوبانگە.
کریستیان شاد: بە وێنە ورد و وردەکاری گەڕان بەدوای دەروونی مرۆڤدا ناسراوە.
ئاگۆست ساندەر: فۆتۆگرافەرێکە بەناوبانگە بە پڕۆژە بەرفراوانەکەی "خەڵکی سەدەی بیستەم"، کە چین و پیشەی کۆمەڵایەتی جۆراوجۆری ئەڵمانیای بەڵگەدار کردووە.
کارل هابوچ: نیگارکێشێک کە زۆرجار سەرنجی لەسەر دیمەنی شارەکان و کاریگەرییەکانی پیشەسازیی بوو.
بزووتنەوەی بابەتگەرای نوێ کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر گەشەسەندنی هونەری سەدەی بیستەم هەبوو، کاریگەری لەسەر بزووتنەوەکانی دواتر و هونەرمەندان هەبوو کە هەوڵیان دەدا واقیعە توندەکانی جیهانی مۆدێرن بگرن. هێشتا ئەمە وەک لاپەڕەیەکی گرنگ لە مێژووی هونەردا دەمێنێتەوە، کە ئەوە ڕەنگدانەوەی هەڵچوونە کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکانی سەردەمی خۆیەتی.